عبارت «و عجّل فرجهم» چه زمانی به صلوات اضافه شد؟

۱- در دعایی با نام «دعای حریق»[۱] که امام صادق(ع) از امامان پیش از خود نقل می‌کند که جبرئیل بر پیامبر اسلام(ص) نازل شد و این دعا را به آن حضرت تعلیم داد[۲] در فرازی از آن آمده است: «…اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُم‏…».[۳]

۲- امام حسین(ع) از امام علی(ع) دعایی را نقل می‌کند که در فرازی از آن چنین آمده است: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى طَیِّبِ الْمُرْسَلِین … ‏صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم‏…».[۴]

۳- اسحاق ابن عمار می‌گوید به امام صادق(ع) عرض کردم من از عقرب‌ها می‌ترسم، امام(ع) پس از بیان آداب خاص، فرمود، سه مرتبه بگو: «اللَّهُمَّ رَبَّ أَسْلَمَ‏ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ‏ فَرَجَهُمْ‏…».[۵]

۴- در روایت دیگری امام صادق می‌فرماید: هرکس بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ‏ فَرَجَهُمْ‏»، نمی‌میرد مگر این‌که قائم از آل محمد را درک کند.[۶]

۵- عمرو بن ابی مِقدام می‌گوید: امام صادق(ع) دعایی را به من یاد دادند و فرمودند خیر دنیا و آخرت در این دعا جمع شده است، در یک فقره از آن دعا آمده: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ‏ فَرَجَهُمْ‏ وَ رُوحَهُمْ وَ رَاحَتَهُمْ وَ سُرُورَهُمْ وَ أَذِقْنِی طَعْمَ فَرَجِهِمْ وَ أَهْلِکْ أَعْدَاءَهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْس»‏.[۷]

دلیلش هم درخواست رهایی از غم و اندوه و تقاضای گشایش در کارهای اهل بیت(ع) بوده است.

پینوشت ها:

[۱] کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح (جنه الأمان الواقیه و جنه الإیمان الباقیه)، ص ۷۲، دار الرضی (زاهدی)، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۵ق؛ شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج ۱، ص ۲۲۰، مؤسسه فقه الشیعه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۱ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۸۳، ص ۱۶۵، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

[۲] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۸۳، ص ۱۷۱ – ۱۷۲، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

[۳] المصباح (جنه الأمان الواقیه و جنه الإیمان الباقیه)، ص ۷۸؛ مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج ۱، ص ۲۲۶٫

[۴] شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق و مصحح: موسوی خرسان، حسن، ج ۳، ص ۸۳ – ۸۴، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

[۵] کلینى، محمد، الکافی، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج ۲، ص ۵۷۰، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

[۶] مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۸۳، ص ۷۷، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

[۷] الکافی، ج ‏۲، ص ۵۸۳٫