تجربه جدید در فضای مجازی: پاورقی داستانی در تلگرام

عصر ایران-  فضای مجازی و گروه‌های موبایلی در شبکه تلگرام این روزها تحت تاثیر داستان «پستچی» نوشته چیستا یثربی است  که به صورت پاورقی منتشر می‌شود و کانال شخصی او در تلگرام پذیرای ده ها هزار کاربر شده که با شور و اشتیاق این داستان را دنبال می‌کنند.

  این روزها درباره کتاب و کتاب خوانی هم زیاد می‌شنویم و این جمله که «ایرانی‌ها کتاب نمی خوانند» یا « کم کتاب می‌خوانند».

 استقبال گسترده ازاین داستان اما نشان می‌دهد که اتفاقا هم نویسنده خوب داریم و هم خواننده پای کار.

منتها اگر قرار باشد نویسنده به جای نوشتن و تولید و ابراز خلاقیت در راهروهای ارشاد برای دریافت مجوز هروله یا التماس کند و به خاطر کلمات مورد توبیخ قرار گیرد و دست آخر کتاب مثله شده با تیراژ 1000 نسخه روانه بازار شود و عایدیِ مادی چندانی هم نبرد.

 خانم یثربی نامی کاملا آشنا درعرصه تئاتر است و به اصرار دیگران به عرصه نویسندگی بازگشت او مدت ها به کارگردانی می پرداخت اما چند سال قبل مدیران مرکز هنرهای نمایشی از او خواستند وقت خود را بیشتر صرف نویسندگی کند چون در این عرصه با کاستی‌های فراوانی رو به رو هستیم و نویسنده توانا نیز پذیرفت.

چیستا یثربی فوق لیسانس روان‌شناسی‌ خود را از دانشگاه الزهرا گرفته و در همین دانشگاه نیز به عنوان مدرس مشغول شد و بعد مدرک دکتری خود را نیز از تورنتو کانادا گرفت.

با این که متولد آلمان است و سال‌هایی نیز در خارج از کشور به سر برده اما نوشته‌های او با هنجارهای ایران کاملا انطباق دارد و نیاز به ممیزی و سانسور ندارد.

به بهانه اتفاق فرخنده ای که این  روزها در فضای مجازی شاهد هستیم این نکات را هم  می‌توان یادآور شد:

- نخست این که چنان که گفته شد مردم می خوانند اما اگر فضا فراهم باشد. وقتی دل و دماغی برای نویسنده باقی نماند و نگران باشد که فلان روزنامه خاص انواع و اقسام اتهامات را متوجه کتاب او و خود او و اجداد و نیاکان او کند و به خاطر کلماتی که بر زبان یکی از شخصیت های داستان جاری شده به این و آن باید توضیح دهد چگونه می توان انتظار داشت کار خلاقه ای تولید شود؟ به تعبیر حافظ « کی شعرِتر انگیزد خاطر که حزین باشد».

- با ظهور نرم افزارهای پیام رسان و خصوصا گروه ها و کانال های تلگرامی این نگرانی درگرفت که آخرین نفس های کتاب و کتاب خوانی نیزبه شماره می افتد. اکنون اما آنچه تهدید انگاشته می شد به فرصت بدل شده است. به جای لطیفه ها و مطالب عادی بخشی از کاربران به مدد نرم افزارهای پیام رسان در حال خواندن داستان هستند.

- تا کتابی یا مجله ای منتشر می شود که در آن مطلبی به مذاق پایداری های مجلس خوش نمی آید وزیر ارشاد را دعوت می کنند  که چرا این مطلب منتشر شده. حالا چه کار می خواهند بکنند؟ اگر مطلبی را نپسندند وزیر ارتباطات را دعوت می کنند؟! اگر وزیر ارشاد باید بابت هر چه در نشریات درج می شود پاسخ گو باشد لابد وزیر ارتباطات هم به خاطر میلیون ها کلمه که در فضای تلگرام رد و بدل می شود باید توضیح دهد که البته می دانیم شدنی نیست!

- از کتابی که با هزار دردسر و نهایتا در هزار شماره منتشر می شود  عایدی چندانی دست نویسنده را نمی گیرد. داستان منتشره مورد اشاره هم به رایگان در اختیار کاربران قرار می گیرد و نویسنده هم وجهی مطالبه نکرده اما تصور کنید و فقط تصور کنید قرار باشد 100 هزار نفر هر کدام یک هزار تومان بپردازند. مجموع آن سر به 100 میلیون تومان می زند. با این حساب کافی است نویسنده ای چند جلد کتاب بنویسد و در فضای مجازی منتشر کند و از خوانندگان بخواهد وجهی واریز کنند. شک نکنید که تحول شگرفی رخ خواهد داد. شاید صنعت نشر احیا نشود اما نویسندگان نفسی می کشند.

  نویسندگان و شاعران بسیاری هستند که در صف انتظار دریافت مجوز قرار دارند و تازه اگر به این توفیق دست یابند باید سراغ این ناشر و آن ناشر برود تا آیا در هزار نسخه منتشر می کند یا نه. اکنون اما چه اتفاقی افتاده؟ یک داستان که حاصل ذهن خلاقه یک نویسنده شاخص و برجسته است بی واسطه به مخاطب عرضه شده و تعداد خوانندگان و مخاطبان ده ها برابر شمارگان معمول است. البته بهتر آن است که بخشی از کتاب در فضای مجازی انتشار یابد و بقیه  یا متن کامل و اصل را در کتاب چاپی بخوانند اما این امر مستلزم آن است که روند اعطای مجوز از حالت فعلی به درآید.

  از این گفتار دو نتیجه مد نظر است: نخست این که تلگرام می‌تواند نه تهدید کتاب و نویسنده که یاری‌رسان آن باشد و دیوار سانسور و ممیزی ترک برداشته وبه کسانی که هر روز تهدید به برخورد می کنند باید یادآور شد پدیده های جدیدی ظهور کرده اند که مانند گذشته کنترل‌پذیر نیستند. البته خانم چیستا یثربی  چون در این مملکت زندگی می‌کند بی تهدید و داغ و درفش هم رعایت می‌کند و جا دارد دیگران نیز از این الگوی اخلاقی و سیاسی تبعیت کنند.

  واقعا اگر روزی محمود دولت‌آبادی تصمیم بگیرد «زوال کلنل» را در کانال خود در تلگرام منتشر کند چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ اگر از خوانندگان بخواهد وجه آن را به حساب بریزند چه؟ کسانی اما تنها به «برخورد» می‌اندیشند. این بحث را بگذاریم و بگذاریم و بقیه داستان «پستچی» را بخوانیم.