بررسی جامعه‌شناسی اعتراض و سیاست‌ورزی در انتخابات/ انتخابات برای روحانی و جریانش دستاورد نداشت/ از معنای رأی جنتی تا عبور اصلاح‌طلبان از اصلاح‌طلبی

گروه احزاب خبرگزاری فارس: مریم عاقلی: پرویز امینی از آن دسته تحلیلگران سیاسی است که با دانش جامعه‌شناسانه به بررسی مسائل سیاسی می‌پردازد و به همین دلیل به جای تحلیل‌های صرف سیاسی‌ به تبیین جامعه‌شناسانه تحولات سیاسی-اجتماعی می‌پردازد.

پرویز امینی، مدرس دانشگاه و تحلیلگر سیاسی و نویسنده کتاب‌های «جامعه شناسی 22 خرداد» و «مهار قدرت در مردم سالاری دینی» است. امینی از بنیانگذاران اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه‌های سراسر کشور بوده و فارغ التحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی و دکترای علوم سیاسی از دانشگاه علامه طباطبایی است.

برای بررسی نتیجه انتخابات مجلس دهم و مجلس خبرگان و تحلیل نتیجه دور دوم انتخابات به سراغ پرویز امینی رفتیم و او در این تحلیل در پنج بخش به بررسی مختصات انتخابات هفتم اسفند و دهم اردیبهشت پرداخت.

در بخش اول توصیفی اجمالی از انتخابات و نتایج آن اختصاص دارد، در بخش دوم به بررسی ساختار اجتماعی ایران و تغییرات اجتماعی و فرهنگی در ایران پرداختیم تا از این باب به بررسی ساخت سیاسی جامعه ایران در گام سوم ورود کنیم. 

بخش چهارم این تحلیل به بررسی مصداقی انتخابات و جامعه‌شناسانه سیاست‌ورزی اصولگرایان و اصلاح‌طلبان می‌پردازد و در نهایت تحلیل و نقد تحلیل‌های انتخابات آخرین بخشی است که در این گفت‌و‌گو به آن وارد شده‌ایم.

آنچه در ادامه می‌آید مشروح گفت‌وگوی فارس با پرویز امینی است:

 

فارس: اگر بخواهیم تحلیل سیاسی اجتماعی جامعی از نتیجه انتخابات داشته باشیم، ارزیابی شما از نتیجه هفتم اسفند چیست؟

امینی: برای یک تحلیل جامع لازم است در بخش اول توصیفی اجمالی از انتخابات و نتایج آن داشته باشیم. در بخش دوم به بررسی ساختار اجتماعی ایران بپردازیم و تشریح کنیم که چه تغییرات اجتماعی و فرهنگی در ایران در حال شکل گیری است و متناسب با آن چه نوع فکر و اندیشه سیاسی پذیرش اجتماعی بیشتری دارد.

در بخش سوم ما به بررسی ساخت سیاسی جامعه ایران خواهیم پرداخت چرا که جامعه ایران ساختی دارد که در سیاست خود را ظاهر می‌کند و بخش چهارم موضوع ما ذیل سیاست‌ورزی خواهد بود و ما از عمق به روبنا می‌رسیم. در بخش پنجم نیز ما به تحلیل و نقد تحلیل‌های انتخابات اخیر خواهیم پرداخت.

فارس: اگر بخواهیم تحلیل سیاسی اجتماعی جامعی از نتیجه انتخابات داشته باشیم، ارزیابی شما از نتیجه هفتم اسفند چیست؟

امینی: برای یک تحلیل جامع لازم است در بخش اول توصیفی اجمالی از انتخابات و نتایج ان داشته باشیم. در بخش دوم به بررسی ساختار اجتماعی ایران بپردازیم و تشریح کنیم که چه تغییرات اجتماعی و فرهنگی در ایران در حال شکل گیری است و متناسب با آن چه نوع فکر و اندیشه سیاسی پذیرش اجتماعی بیشتری دارد.

در بخش سوم ما به بررسی ساخت سیاسی جامعه ایران خواهیم پرداخت چرا که جامعه ایران ساختی دارد که در سیاست خود را ظاهر می‌کند و بخش چهارم موضوع ما ذیل سیاست‌ورزی خواهد بودو ما از عمق به روبنا می‌رسیم. در بخش پنجم نیز ما به تحلیل و نقد تحلیل‌های انتخابات اخیر خواهیم پرداخت.

فارس: با توجه به این موضوع در وهله اول توصیف شما از انتخابات هفتم اسفند به عنوان یک اتفاق مهم سیاسی چیست؟

امینی: نتایج انتخابات به صورتی است که دادن یک نام کلی برای پیروزی بخشی از بازیگران و یا شکست برای سایر بازیگران دشوار است. این وضعیت با دوره‌هایی مثل مجلس ششم که پیروزی اصلاح‌طلبان و شکست راست‌گرایان گرایان نامگذاری شد و یا مجالس هفتم و هشتم و نهم که پیروزی اصول‌گرایان و شکست اصلاح‌طلبان نامگذاری شد، متفاوت است چرا که عموم بازیگران البته با شدت و ضعف متفاوت، دارای کامیابی‌ها و ناکامی‌هایی به صورت توأمان بوده‌اند.

اصول‌گرایان در تهران در برابر رقبای خود شکست سنگینی خورده‌اند اما  در کلان شهرهایی مثل قم و مشهد و کرج، صاحب پیروزی حداکثری و مطلق مثل تهران برای اصلاح‌طلبان شدند و در بخش‌هایی نیز مثل اصفهان، 50 درصد کرسی‌ها را از آن خود کردند. نتایج انتخابات مجلس شورای اسلامی به شکلی است که هیچ جریانی چهره غالب ندارد.

*هاشمی در تحقق مهم‌ترین هدفش در انتخابات خبرگان ناکام ماند

فهرست هاشمی در انتخابات خبرگان تهران وضع بهتری نسبت به رقیب خود دارد اما جامعه مدرسین در کلیت کشور شرایط بهتری از فهرست هاشمی در انتخابات خبرگان داشته است و سهمش در ترکیب نهایی مجلس قوی‌تر است. هاشمی در تحقق برخی اهداف خود در ارتباط با رقبا (روحانی) و مخالفین (یزدی و مصباح) موفق بوده است اما در تحقق یکی از اهداف مهمش یعنی راه پیدا نکردن برجسته‌ترین مخالفش به مجلس خبرگان یعنی جناب جنتی ناموفق بوده است.

* دوم شدن لاریجانی در قم طعم پیروزی را برای او تلخ کرد

لاریجانی از یک سو در میان منتخبین است و پیروز است اما از سویی دوم شدن در شهر قم به عنوان رئیس مجلس و لیدر یک جریان سیاسی، طعم این پیروزی را تلخ کرده است. بخش‌هایی از هم طیفان وی حتی در تهران و در ائتلاف با اصلاح‌طلبان وارد مجلس شده‌اند و برخی دیگر در سایر نقاط کشور نتوانستند رأی بیاورند. روحانی نیز با این که توانست رأی خوبی برای ورود به مجلس خبرگان بدست بیاورد، اما قرار داشتن در رتبه‌ای پایین‌تر از هاشمی و به ویژه امامی کاشانی، این پیروزی را تضعیف کرده است.      

*اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان میانگین متوسطی در شکست‌ها و پیروزی‌ها دارند              

فارس: سهم و شکست در پیروزی‌ها یکسان است یا متفاوت؟

امینی: سهم‌ها از شکست و پیروزی یکسان نیست و متفاوت است. هاشمی و جامعه مدرسین در معدل شکست و پیروزی‌هایشان، پیروزی‌هایشان غلبه دارد. اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان میانگین متوسطی در شکست‌ها و پیروزی‌ها دارند و کسی بر دیگری غلبه محسوسی ندارد. اگرچه «احساس» شکست و پیروزی در آنها به سبب نتایج انتخابات تهران، متفاوت است و اصلاح‌طلبان بیشتر احساس پیروزی دارند.

*انتخابات برای روحانی و جریانش دستاوردی نداشت

این انتخابات برای روحانی و جریانش دستاوردی نداشت. نه مجلسی همسو با دولت شکل گرفته است و نه رتبه سوم انتخابات خبرگان برای وی دستاوردی محسوب می‌شود. اما لاریجانی تنها بازیگری است که سهم ناکامی‌هایش از کامیابی‌هایش بیشتر است. البته مزیت لابی در طیف لاریجانی و نیز بدون اکثریت لازم بودن جریانات دیگر در انتخابات، شانس او برای ریاست آینده مجلس، نسبت به دیگران را، افزایش خواهد داد. اگرچه ممکن است محدودیت‌های بیشتری نسبت به مجلس نهم پیدا کند.

فارس: برخی معتقد هستند که مدل مجلس دهم نزدیک به مجلس پنجم است نظر شما در این باره چیست؟

امینی: خیر،‌ چون آنجا یک اقلیت قوی و یک اکثریت نسبی وجود داشت و اساسا مجلس پنجم یک مجلس راست شناخته می شد و در این باره بین موافقین و مخالفین مناقشه ای نبود. در حالی که در مجلس دهم اقلیت‌های قوی حضور دارند و وضعیت شکننده است.

فارس: فارغ از نتیجه انتخابات تصوری که از شکست و پیروزی در این انتخابات ایجاد شد متفاوت بود در این باره بیشتر توضیح دهید؟

امینی: بله، احساس پیروزی و شکست در این انتخابات متفاوت است. احساس پیروزی در اصلاح طلبان بیش از اصولگرایان است چرا که آنچه رخ داد بیش از چیزی است که آن‌ها انتظار داشتند و اصولگرایان با نتیجه انتخابات برخورد منفعلانه داشتند چرا که نتیجه کمتر از چیزی است که آن‌ها انتظار داشتند.

*روحانی نتوانست از زیر فشار منت و تحقیر هاشمی خارج شود

فارس: گفتید چون روحانی نتوانست در خبرگان نفر اول شود، در انتخابات بدون دستاورد شد، مگر روحانی برای انتخابات خبرگان ادعایی برای اول شدن در تهران داشت؟

امینی: به هر حال هدف‌گذاری او مبتنی بر این بود؛ چرا که وقتی لیست‌ها در خبرگان از یکدیگر جدا شد (فهرستی با سر لیستی هاشمی و فهرستی دیگر به سر لیست روحانی) دعوا بر سر سرلیستی بود و بحثی که آقای هاشمی مطرح کرد که آرای آقای روحانی 3 درصد بود و من آن‌را 50 درصد کردم نشان داد که رقابت پنهانی بین آقای هاشمی و روحانی وجود دارد اما روحانی نتوانست در این رقابت موفق شود. بنابراین اگر روحانی می‌توانست در انتخابات خبرگان نفر اول شود می‌توانست از زیر فشار منت و تحقیر هاشمی تا حدودی خارج شود.

فارس: در ابتدای صحبت خود به مسئله تغییر بنیادی جامعه ایران اشاره داشتید، ابعاد این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟

امینی: جامعه ما در مناسبات اجتماعی‌اش، در روابط اجتماعی‌اش، در ارزش‌ها یش، دارد «تغییر مبنا» پیدا می‌کند. مسئله آینده جامعه ایران، مسئله «آسیب‌های اجتماعی» به معنای خاص کلمه است نه به معنای م&

ویدیو مرتبط :
اصلاح طلبان در خانه. زیر سوال بردن مشروعیت انتخابات 88