واکاوی مقام و منزلت امام علی(ع) از منظر آیت‌الله مکارم‌شیرازی

در شرایطی که دشمنان این همه فشار و تبلیغات سوء علیه تشیع انجام می‌دهند، وظیفه مهم ما آن است که میراث ائمه اطهار علیهم السلام را حفظ کنیم. از آنجا که راه ولایت ائمه اطهار علیهم السلام کاملاً روشن و آشکار است، لذا ما باید قدم در راه و مسیر مولا علی (علیه السلام) بگذاریم.

به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم‌شیرازی یادداشتی از این مرجع تقلید با عنوان "واکاوی مقام و منزلت امام علی (ع) " را منتشر کرده ‌است.

متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

«روز سیزدهم ماه رجب مصادف با ولادت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است، حال با تأمل در آموزه‌های روایی باید حضرت علی (علیه السلام) به همراه شیعیان آن حضرت را بهترین آفریده‌های خداوند معرفی کرد؛ بی جهت نیست که شیعه به در خانه این خاندان با عظمت آمده است، زیرا پیروی شیعه از مکتب علی علیه السلام کورکورانه و از روی تعصب نیست، بلکه به خاطر مقامات و فضیلت‌های فوق العاده آن حضرت است.

لذا باید اذعان نمود علی علیه السلام افضل صحابه بوده است و بعد از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مقام نخستین را در امت اسلامی داشت، ولی با این حال هر گونه غلو و زیاده روی را در این زمینه حرام می‌دانیم و معتقدیم آن‌ها که برای علی علیه السلام مقام الوهیت و خدایی یا چیزی شبیه آن قائل باشند، کافرند و از زمره مسلمین بیرونند، و ما از اعتقادات آن‌ها بیزاریم، هرچند متأسفانه آمیختگی نام آن‌ها با نام شیعه، ‌گاه سبب اشتباهاتی در این زمینه شده است، در حالی که همیشه علمای شیعه امامیه در کتاب‌های خود، این گروه را بیگانه از اسلام شمرده‌اند.

اگر چه معاویه پیوسته اصرار داشت که روایاتی در نکوهش مقام امیرمؤمنان علی علیه السلام جعل کند و این کار را آن قدر ادامه داد تا سنت زشت لعن و سب مولا علی علیه السلام را به دنبال نمازهای جمعه و جماعت و بر منابر، در همه جا، حتی در محل نزول وحی یعنی مدینه رواج داد. لیکن به تعبیر ابن ابی الحدید در عمل روایات زیادی از منابع اهل تسنن در فضیلت علی علیه السلام نقل شده است و این روایات غیر از احادیثی است که شیعه امامیه در مقام اثبات امامت علی علیه السلام بدان تمسک می‌جویند.

علی (ع)؛ والا‌ترین مقام بعد از پیامبر (ص)

بی‌تردید با تعمّق در روایات متعدد می‌توان گفت که موقعیت علی علیه السلام نسبت به پیامبر اکرم بی‌حد و اندازه والا بوده است، او در همه چیز دوش به دوش پیامبر پیش می‌رفت، فقط مقام نبوت نداشت.

این‌ همان حقیقتی است که در حدیث «منزلت» که به طور گسترده در کتب شیعه و اهل سنت نقل شده، است.

این حدیث طبق نقل ابن عباس که در کتب معتبر اهل سنت به ویژه صحیح بخاری و صحیح مسلم، نقل شده است، و نیز به عنوان یک حدیث صحیح شناخته شده است، چنین است: «هنگامی که رسول خدا برای غزوه تبوک آماده حرکت شد و گروهی از مردم با آن حضرت بودند علی علیه السلام عرض کرد: من هم با شما بیایم، پیامبر فرمود: نه! علی علیه السلام گریست، رسول خدا فرمود: «أما ترضی أن تکون منی بمنزلة هارون من موسی إلا أنه لیس بعدی نبی؛ آیا تو راضی نیستی که نسبت به من همچون هارون (برادر موسی) نسبت به موسی باشی جز اینکه بعد از من پیامبری نیست (اشاره به اینکه تمام مزایای من جز مقام نبوت را دارا هستی)». سپس افزود: «إنه لا ینبغی أن أذهب إلا و أنت خلیفتی؛ سزاوار نیست من بروم جز اینکه تو جانشین من باشی».

لازم به ذکر است پیامبر (صلی الله علیه و آله) این سخن را نه تنها در داستان جنگ «تبوک»، بلکه در هفت مورد مختلف بازگو نمود که دلیل بر عمومیت مفهوم آن است؛ در روزی که پیمان برادری در مکه میان یارانش بست، علی علیه السلام را در این پیمان، برای خودش انتخاب نمود، و همین جمله را تکرار فرمود. در روز پیمان بستن برادری میان مهاجران و انصار، و در آن روز که پیامبر (صلی الله علیه و آله) دستور داد درهای خانه‌هایی که به مسجد بزرگ رسول خدا باز می‌شد بسته شود، و تنها در خانه علی علیه السلام را باز گذارد، همین جمله را تکرار فرمود. همچنین در غزوه «تبوک» و سه مورد دیگر، که مدارک آن تمام در کتب اهل سنت آمده است.

به عنوان نمونه «سیوطی» که از دانشمندان معروف اهل سنت است در تفسیر «در المنثور» چنین نقل می‌کند: «روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله دستور داد درهای خانه‌هایی که به داخل مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله گشوده می‌شد (جز در خانه علی علیه السلام) بسته شود، این امر به مسلمانان گران آمد تا آنجا که «حمزه» عموی پیغمبر صلی الله علیه و آله از این کار گله کرد که چگونه در خانه عمویت و ابوبکر و عمر و عباس را بستی، اما در خانه پسر عمویت را بازگذاردی؟ (و او را بر دیگران ترجیح دادی).

هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله متوجه شد که این امر بر آن‌ها گران آمده است مردم را به مسجد دعوت فرمود، و خطبه بی نظیری در تمجید و توحید خداوند ایراد کرد.

سپس افزود: «ای مردم! من شخصا در‌ها را نبستم و نگشودم، و من شما را از مسجد بیرون نکردم، و علی را ساکن ننمودم (آنچه بود وحی الهی و فرمان خدا بود) سپس این آیات را تلاوت کرد: (و النجم إذا هوی... إن هو إلا وحی یوحی».

این حدیث که بیانگر مقام والای امیر مؤمنان علی علیه السلام در میان تمام امت اسلامی بعد از شخص پیامبر است، نشان می‌دهد که نه تنها گفته‌های پیامبر صلی الله علیه و آله بر طبق وحی است بلکه اعمال و کردار او نیز چنین است.

هم چنین وجه اینکه طبق تصریح بسیاری از روایات، پیامبر (ص) در قسمت‌های مختلفی از سفر بزرگ معراج، علی(ع) را ناگهان در کنار خود مشاهده کرد، و تعبیراتی در روایات دیده می‌شود خود گواه عظمت فوق العاده مقام علی (علیه السلام) بعد از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است.

علی (ع) پیشگام در مقام ایمان به پیامبر (ص)

امت اسلامی متفقند که در میان دانشمندان اسلامی اعم از سنی و شیعه مشهور و معروف این است که نخستین کسی که از میان مردان ایمان آورد علی علیه السلام بود، بلکه به گفته «ابن ابی الحدید» هیچکس از علمای اسلام در این مسأله تردید ندارد.

«ابن ابی الحدید» در شرح «نهج البلاغه» نقل می‌کند که در روایتی آمده است: آن سالی که علی علیه السلام در آن تولد یافت‌ همان سالی است که مقدمات رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در آن سال شروع شد، صدای زمزمه (توحید را از) سنگ‌ها و درختان می‌شنید، پرده‌ها از مقابل چشم او کنار رفت، نورهای تازه و افراد تازه‌ای را مشاهده می‌کرد (اشاره به فرشتگان است) ولی هنوز دستور خاصی به آن حضرت داده نشده بود.

پیامبر آن سال را سال برکت شمرد و آن را به نام «سنة الخیر و سنة البرکة» نامید و در آن شب ولادت علی علیه السلام وقتی که قدرت الهی و کرامات بی سابقه پروردگار را مشاهده نمود چنین فرمود: «لقد ولد لنا اللیلة مولود یفتح الله علینا به ابوابا کثیرة من النعمة و الرحمة، امشب فرزندی برای ما دیده به جهان گشود، که خداوند به برکت او درهای بسیاری از نعمت و رحمت را بر ما باز کرد.» دیگر اینکه: «من سبقت در ایمان داشتم» (و سبقت الی الایمان). لذا امام علی علیه السلام اولین مرد مؤمن به پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است.

هم چنین شواهد و مدارک زیادی از دانشمندان شیعه و اهل سنت گواهی می‌دهد که علی علیه السلام پیشگام در ایمان و از پیشگامان در هجرت بود، در آغوش پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم پرورش یافت و لحظه‌ای به خدا شرک نورزید و گرد و غبار بت پرستی عصر جاهلیت بر دامانش ننشست که تعبیر نورانی «فانی ولدت علی الفطرة و سبقت إلی الإیمان و الهجرة، من بر فطرت توحید تولد یافتم و به ایمان و هجرت سبقت جستم» خود مویّد این مدعا است.

در تشریح بیان نورانی مولا علی (علیه السلام) باید گفت امام علیه السلام می‌فرماید: «من بر فطرت توحید‌ زاده شده‌ام». (فانی ولدت علی الفطرة)، در حالی که طبق آیه قرآن و روایات اسلامی همه انسان‌ها بر فطرت توحید متولد می‌شوند، اما به راستی این چه امتیازی است که امام به آن اشاره فرموده است؟

با توجه به یک نکته پاسخ این سؤال روشن می‌شود، و آن اینکه بسیاری از مردم با اینکه با فطرت توحید متولد می‌شوند تحت تأثیر پدر و مادر غیر موحد یا جوامع آلوده به شرک به زودی از راه توحید منحرف می‌گردند، در حالی که امام علیه السلام در آغوش پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرورش یافت و از دست او غذا می‌خورد و در سایه او تربیت می‌شد بگونه‌ای که کمترین گرد و غبار شرک و جاهلیت عرب، بر دامان او ننشست و از مادری پاک و با ایمان و پدری موحد تولد یافت، آن هم در زمانی که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دوران آمادگی برای رسالت را می‌گذراند، صدای فرشتگان را می‌شنید و نور عالم بالا را مشاهده می‌کرد.

در ادامه آن حضرت فرمود؛ «من پیشگام در هجرت بودم» (و الهجرة)، در اینجا این سؤال پیش می‌آید که چگونه امام پیشگام در هجرت بود، زیرا اگر منظور هج

ویدیو مرتبط :
مقام و منزلت امام صادق(ع)║ آیت الله وحید خراسانی