جای خالی تورهای غارنوردی در ایران

ایران به رغم وجود غارهای منحصر به فردی مانند غار «دوسر»، «نمکدان قشم»، «پرو» هنوز نتوانسته از این فرصت برای اجرای تورهای غارنوردی ویژه گردشگران خارجی بهره ببرد.

در ایران 11 غار آماده پذیرش گردشگر عمومی شده و 2000 غار را هم می توان برای ورود گردشگر خارجی آماده کرد. غارها نسبت به تنوعی که دارند پذیرای گردشگر داخلی و یا خارجی هستند، اما باید دید که توریست های داخلی و خارجی چقدر توانمندی ورود به آنها را دارند چرا که هر غاری درجه سختی و آسانی دارد و هر کسی توانایی ورود به آنها را ندارد.

با این وجود ارگان های مختلفی از جمله سازمان میراث فرهنگی، استانداری ها و حتی بخش خصوصی برخی از غارهای موجود در ایران را برای پذیرش گردشگر آماده کرده و هزینه زیرساخت و تبدیل آنها به غارهای گردشگری را پرداخت کرده اند. یکی از این غارها که میلیاردی خرج شد و اکنون به سوددهی رسیده، غار علیصدر در همدان است، ولی بسیاری از غارها حتی با وجود اینکه شهرداری به آنها ورود کرده اما به سوددهی نرسیده و حقوق کارکنان شان را نیز تامین نمی کنند.

یکی از دلایل آن به گفته جواد نظام دوست رئیس سابق انجمن غار و غارشناسی ایرانیان، این است که قبل از تبدیل آنها به غار گردشگری، هیچ طرح مطالعاتی انجام نشده بود و یا طرح توجیهی نداشت.

بیشتر غارهای ایران توانایی جذب گردشگر خارجی را دارند

نظام دوست گفت: ما غارهایی مانند غار رودافشان داریم که مدیریت آن به جامعه محلی سپرده شد، حتی وام خوبی برای تجهیز آن دادند تا ورود و خروج گردشگر به آن کنترل شود؛ اما چون طرح مطالعاتی نداشت، کابل های برقی که شورای شهر کشیده بود، کنده و بیرون ریخته شد.

این غارنورد به ظرفیت ورود گردشگران خارجی به غارهای ایران اشاره کرد و گفت: بیشتر غارهای ایران توانایی ورود گردشگر خارجی و غارنورد خارجی را دارند. آنها حتی حاضر هستند که هزینه بدهند و به داخل غار بروند. معمولا غارهای افقی و طولانی که نیاز به یک یا دو روز راهپیمایی دارند، زیرساختی نمی خواهند، چون این غارها، غارنورد ماهر می خواهد و آنها می دانند که شراط ورود به این غارهای سخت چگونه است.

یکی از غارهایی که از نظر ویژگی مساحت در یکی از تالارهای آن در سطح دنیا منحصر به فرد است، غار «دوسر» در یزد است که چهارمین تالار بزرگ جهان را در خود دارد اما به دلیل عمودی بودن آن نه آمادگی پذیرش غارنورد معمولی را دارد و نه توجیهی برای آماده سازی آن ویژه ورود گردشگر. این تالار 87 هزار متر مربع مساحت دارد، اما تنها گردشگران ماجراجوی خارجی حاضر هستند که آن را ببینند ولی هیچ وقت ایران برای معرفی بزرگترین تالار غار جهان تبلیغی نکرده است.

گردشگری غار در میان ایرانیان هم جایگاهی ندارد

غارهای ایران با وجود آنکه یکی از جاذبه های ماجراجویانه برای گردشگران داخلی محسوب می شود، اما حتی در میان گردشگران ایرانی نیز جایگاهی ندارند. آماری که سالانه ارائه می شود این است که در سال تقریبا 10 تا 15 تور داخلی 10 تا 20 نفره ممکن است تقاضای ورود به یکی از غارهای گردشگری را داشته باشند این آمار نیز از آنجا به دست می آید که انجمن غار و غارشناسی به تورهای مجاز غارنوردی غارنورد و یا راهنمای غار معرفی می کند.

اکنون تورهای گردشگری غار توسط یکی از آژانس های طبیعت گردی اجرا می شود. این آژانس تنها شرکتی است که هزینه می کند تا همراه حفاظت از غارها، تور گردشگری برگزار شود. اما آ ژانس های دیگر ممکن است تور غارنوردی برگزار کنند، ولی از راهنمای ماهری استفاده نکنند، ضمن اینکه محیط زیست غارها را نیز معمولا رعایت نمی کنند.

عضو سابق هیات مدیره انجمن غار و غارشناسی ایرانیان درباره اینکه چرا تاکنون هیچ تبلیغاتی برای ورود گردشگران خارجی به غارهای ایران نشده است می گوید: انجمن غار و غارشناسی 4 سال پیش که این غار کشف شد از آن نقشه برداری کرد و آن را به مجامع جهانی مرتبط با غارنوردی ارائه داد. این مجمع بررسی کرد که تالار غار دوسر چهارمین تالار بزرگ جهان در غار است. ما باید این غار را به مجامع بین المللی معرفی کنیم تا غارنورد مخصوص خودش از آن بازدید کند.

تورهای غارنوردی خارجی ها فقط جنبه آموزشی دارد

نظام دوست گفت: شاید در سال یک یا دو تور خارجی برای غارنوردان برگزار شود، آن هم برای انجام مطالعات و یا کارهای آموزشی است. در سال های اخیر یک گروه برای غار نمکدان قشم و دیگری برای آموزش غارنوردی دعوت شده بودند.

وی ادامه داد: کسی حاضر نیست برای سرمایه گذاری در تور گردشگران خارجی فعالیت کند. با این وجود یکی از کارشناسانی که برای بررسی ثبت جهانی غار نمکدان قشم به ایران آمده بود در تقویم 2016 اتحادیه غارشناسی اروپا سه عکس از غار نمکدان را منتشر کرد که اتفاق بسیار خوبی برای معرفی غار نمکدان بود. همچنین گزارشی را در معتبرترین مجله غارنوردی دنیا منتشر کرده است. این تنها تبلیغاتی بود که برای غارهای ایرانی در سطح دنیا انجام شده است.

وی درباره غار علیصدر نیز گفت: غار علیصدر همدان از 6 سال پیش در نوبت ثبت جهانی قرار دارد. این غار به همراه غار «پرو» شناخته شده هستند، چون غار پرو در کرمانشاه به عنوان غار عمیق آسیا مطرح بوده است. آن زمان که انگلستان و لهستان روی غارها کار می کردند، غار پرو را نیز در سال 1352 کشف کردند.

نظام دوست معتقد است : حتی اکنون در انگلستان بنیاد غار پرو وجود دارد، چون انگلستان کاشف آن بود و آن زمان به عنوان عمیق ترین غار جهان ثبت شده بود. انگلیسی ها در این بنیاد سوابق کاری شان و اخبار مربوط به غار را در آن بنیاد نگهداری می کنند. در 10 سال اخیر دو تور از روسیه، یک تیم از ترکیه، پراکنده به کرمانشاه برای بررسی آن رفته اند. علت اینکه نتوانسته ایم از این ظرفیت برای گردشگری ایران استفاده کنیم، عدم اطلاع رسانی آن به مجامع عمومی و بین المللی است.

این غارنورد از ظرفیت ورود غارنوردان جهان به ایران سخن گفت و بیان کرد: حداقل نیم میلیون غارنورد در دنیا فعال هستند. اگر بتوانیم تنها 10 درصد از آنها را به ایران جذب کنیم، می توانیم تورهای تخصصی غارنوردی را به ایران بیاوریم، اما دلیل اینکه نتوانسته ایم در این بخش موفق شویم این است که هم برای غارهای ایران تبلیغ نشده و هم تا اسمی از زیرساخت می آید، سرمایه گذاران فکر می کنند که باید دهانه غار را باز کنند و یا تله کابین ایجاد کنند. در حالی که زیرساخت های گردشگری برای غارها این است که در فاصله مطمئن غار و حریم آن شرایط اسکان و سرویس بهداشتی و ایمنی ایجاد شود تا توریست بتواند ضمن استراحت، یک جای امن برای تجهیزاتش داشته باشد.

غارهای ایران منحصر به فرد هستند این جمله ای است که همه مسئولان در سازمان میراث فرهنگی و یا محیط زیست همواره در سخنرانی های خود به ان اشاره می کنند اما هیچ وقت اقدام خاصی را برای پرداختن به موضوع غارهای ایران انجام نداده اند.

یکی از این اقدامات قول حمایتی بود که سازمان میراث فرهنگی دو سال پیش به انجمن غارنوردی ایران داده بود تا اطلس جامع غارهای ایران به دو زبان منتشر شود این گام می توانست مهم ترین اقدام برای اطلاع رسانی در حوزه غارهای ایران باشد اما چنین حمایتی هیچ وقت انجام نشد.

با این وجود غارنوردان و انجمن های دوستدار محیط زیست و میراث فرهنگی و گردشگری همواره بدون اینکه منتظر سازمانهای دولتی بمانند از این غارها حمایت کرده و در حد توان شان به معرفی آنها در سطح جهان می پردازند شاید راهی برای درآمدزایی از گردش در غار بوجود آید.