فرصت سوزی ایران در توسعه گردشگری دریایی

فقدان زیرساخت و لزوم برنامه ریزی های مناسب باعث شده است گردشگری دریایی ایران، علی رغم ظرفیت ها و پتانسیل های متنوع و منحصر به فرد تا به امروز از سطح توسعه پایینی برخوردار باشد.

ایران با برخورداری از 5800 کیلومتر نوار ساحلی در شمال و جنوب کشور از مزیت مطلق در گردشگری دریایی برخوردار است. گیلان، مازندران و گلستان در شمال و استان های بوشهر، خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان در جنوب به سبب مجاورت با دریاچه مازندران، خلیج فارس و دریای عمان از موقعیت مناسبی برای دسترسی به دریا و بهره مندی از منابع آن برخوردارند.

جاذبه های وابسته به دریا در شمال و جنوب ایران کم نیست

دریا در هر فرهنگ و طبیعتی، ویژگی هایی منحصر به فرد را در نقطه برخورد با ساحل فراهم می سازد و بستر ساز خلق جاذبه هایی بی نظیر می شود. در ایران نیز جاذبه های ایجاد شده کم نیست. جاذبه هایی که هر یک به تنهایی از قابلیت بالایی برای جذب گردشگران برخوداردارند. از جزیره آشوراده بندر ترکمن، تالاب ‎های بین المللی انزلی، پناهگاه حیات وحش میانکاله گرفته تا مناظر زیبای سواحل چابهار، جزایر قشم و کیش و هرمز و بسیاری دیگر، هریک هزاران سایت گردشگری را به علاقه مندان و عاشقان سفر و طبیعت و فرهنگ ارائه می دهند. از طبیعت، فرهنگ، حیات وحش، خوراک، پوشاک، معماری و شیوه معیشتی که به واسطه وجود دریا شکل گرفته تا تورهای تفریحی و انواع ورزش های آبی، همه و همه تنها بخشی از جاذبه ها و ظرفیت های گردشگری دریایی در کشور است.

گردشگری دریایی چیست؟

گردشگری دریایی به عنوان یکی از پر مخاطب ترین انواع گردشگری، شامل آن دسته از فعالیت های تفریحی است که در محیط دریا صورت می پذیرد. گردشگری دریایی بیشترین رشد (8%) را در بین سایر انواع گردشگری دارد و از قابلیت های بسیاری برای فراهم ساختن فعالیت های فراغتی - تفریحی برای گروه های سنی مختلف برخوردار است.

قایق سواری و ماهیگیری، غواصی، ورزش های آبی موتوری و غیر موتوری - قایق های سرعتی،‌ جت اسکی، جت بوت، ‌موتورسیکلت های آبی، اسکوترهای آبی، پاراگلایدرهای آبی - شرکت در تورهای یک روزه، چند روزه و چند هفته ای کروزها و کشتی های تفریحی، آموزش قایقرانی، فعالیت های اکوتوریستی و تماشای حیات وحش دریایی، فعالیت های اکتشافی و ماجراجویانه - موج سواری، بادسواری، کایاک سواری و بسیاری دیگر تنها مجموعه اندکی از فعالیت های گردشگری است که به محوریت دریا و ساحل شکل می گیرد.

دست خالی ایران در گردشگری دریایی

با وجود برخورداری از هزاران کیلومتر مرزهای آبی کشور و بهره مندی از پتانسیل ها و جاذبه های دریایی بالقوه، کشور ما کمترین بهره برداری را از ظرفیت های گردشگری دریاها و نوار ساحلی خود برده است.

به سبب عدم شکل گیری فرهنگ دریایی و فقدان بهره مندی از فعالیت های فراغتی دریایی، درصد قابل توجهی از مردمان کشور از جذابیت های فعالیت های گردشگری دریایی بی اطلاع اند. با این حال شکل گیری این فرهنگ بدون ایجاد زیرساخت های مربوط به گردشگری دریایی و حمایت از سرمایه گذاری های مناسب در آن امکان پذیر نیست. مادامی که مردم فعالیت های مرتبط با گردشگری دریایی را در کناره سواحل و دریا نبینند و کسی برای ارائه این خدمات در سطحی مطلوب و متمرکز وجود نداشته باشد، نمی توان انتظار داشت 12 میلیون نفر سفر دریایی سالیانه در کشور نه به قصد خرید از بازارهای مناطق آزاد قشم و کیش، بلکه برای استفاده از فرصت های گردشگری دریایی صورت پذیرد.

از طرف دیگر، به نظر می رسد به صرفه ترین راه حل برای حل مشکلات بیکاری، تامین امنیت و توسعه سواحل شمالی و جنوبی کشور، ایجاد بسترهای لازم برای توسعه گردشگری دریایی و حضور مردم در آنها باشد. توسعه گردشگری دریایی می تواند زمینه های شغلی مناسبی برای مردم شهرهای ساحلی فراهم سازد و منجر به حذف شغل های کاذب و قاچاق کالا و سوخت شود و در نهایت به رشد و توسعه مناطق محروم ساحلی کمک ‎کند.

شاید یکی از بزرگترین کمبودها در عرصه توسعه گردشگری دریایی کشور، فقدان وجود سفرهای دریایی و فعالیت های فراغتی جانبی کشتی های تفریحی و کروزها باشد. درست است که هم اکنون نیز در ایران برخی از شرکت‌های کشتیرانی به امر جا به جایی مسافر می‌پردازند، اما این تعداد اندک هرگز پاسخگوی بالفعل کردن توان و پتانسیل های بالقوه گردشگری دریایی کشور را ندارند.

در شمال کشور تنها کشتی میرزا کوچک‌خان و کشتی تفریحی ـ توریستی رامسر در زمینه توسعه گردشگری دریایی داخلی اقدام به جا به جایی مسافر می‌کنند. کشتیرانی والفجر، شرکت خدمات دریایی کیش، شرکت طاووس بهشتی، شرکت بین‌المللی کیش پارس مارین نیز برای جا به جایی مسافر از چندین فروند کشتی برخوردارند. با این حال هیچ یک از این شرکت ها اقدامات جدی و متمرکزی برای توسعه گردشگری دریایی، انجام سفرهای دریایی نه به منظور جا به جایی مسافر بلکه با هدف ارائه و تعقیب برنامه سفر گردشگری دریایی انجام نداده اند. شاید برخی از این شرکت ها گشت هایی برای اطراف جزیره، اجرای برنامه موسیقی زنده، پذیرایی شام، برنامه های تفریحی و ... داشته باشند اما تعداد و دامنه فعالیت آنها بسیار محدود است.

دولت باید بسترهای لازم را برای حضور سرمایه گذاران خصوصی فراهم کند

متاسفانه زیرساخت های لازم برای سرمایه گذاری بخش خصوصی در گردشگری دریایی توسط دولت فراهم نشده و دولت نیز نسبت به این پتانسیل بالقوه سالها بی توجهی کرده است. دولت باید با ایجاد تسهیلات کم بهره، خدمات ارزان، ارائه معافیت ‎های مختلف برای سرمایه‎ گذاری در زمینه گردشگری دریایی راه را برای حضور هر چه پر رنگ تر بخش خصوصی باز کند.

خرید و یا ساخت کشتی ‎های تفریحی، احداث اقامتگاه ها و رستوران های دریایی، ایجاد بندر ها و پایانه های مجهز و پیشرفته، ساخت بنادر خصوصی مسافری، فقدان حضور آژانس های مسافرتی متخصص در بحث طراحی و فروش برنامه های سفر دریایی، عدم وجود مراکز ارائه دهنده تجهیزات و تفریحات دریایی در حاشیه سواحل و بسیاری دیگر از نقاط ضعف کشور در گردشگری توسعه گردشگری دریایی است. از همه اینها که بگذریم بوروکراسی های پیچیده برای سرمایه گذاری و ناهماهنگی و اصطکاک بین سازمان های دولتی خود بر چرخش کند موتور سرمایه گذاری در بخش گردشگری دریایی اضافه می کند. به نظر نمی رسد جز با همیاری و تعامل مستقیم دولت و بخش خصوصی توسعه این بخش حائز اهمیت از صنعت گردشگری امکان پذیر باشد.

توسعه گردشگری دریایی؛ در مسیر توسعه گردشگری داخلی

بنا بر گفته های محسن قریب، مدیرعامل شرکت سرمایه‎ گذاری ایرانگردی و جهانگردی کشور، متاسفانه امکانات دریایی برای ورود مسافران خارجی از راه دریا به کشور وجود ندارد و نمی‎توان گردشگر خارجی را به وسیله کشتی تفریحی به ایران آورد. دلیل این امر را می توان فقدان استانداردهای لازم در تمام بخش های وابسته به گردشگری دریایی در کشور دانست.

برای به حرکت درآوردن موتور گردشگری دریایی باید از گردشگران داخلی شروع کرد. بدین ترتیب می توان زیرساخت ها و الزامات مورد نیاز را به مرور فراهم ساخت و آهسته آهسته استانداردهای آنها را به سطح بین المللی و قابل قبولی رساند.

راهکارهای توسعه گردشگری دریایی

بهزاد الصفی، کارشناس ارشد واحد دریایی و بندری اداره کل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان و استاد دانشگاه به چند راهکار برای توسعه گردشگری دریایی کشور اشاره کرده است.

این استاد دانشگاه بر این عقیده است که با تبلیغات بیشتر از جاذبه های گردشگری دریایی کشور در رسانه های عمومی نظیر صدا و سیما، مطبوعات می توان فرهنگ گردشگری دریایی و بهره مندی از خدمات و تفریحات آن را ارتقا داد. علاوه بر این، دسترسی به شناورهای مناسب و استاندارد جهت سفرهای دریایی در کنار توسعه تورهای گردشگری دریایی و اکوتوریسم می تواند نقش مهمی در رونق این نوع از گردشگری بازی کند. از طرف دیگر، وجود آژانس های فعال در این عرصه می تواند به اهرمی مهم در توسعه گردشگری دریایی بازی کند. علاوه بر تنوع بخشی به مسیرهای دریایی باید امکان سفر دریایی با مدت های زمانی متنوع ایجاد شود. البته نباید فراموش کرد که ساخت مراکز اقامتی و هتل دریایی، رستوران های دریایی، تفرجگاه های ساحلی با امکانات ورزشی و تفریحی نیز می تواند حجم بالانری از گردشگران را به نوارهای ساحلی کشور جذب کند و منجر به توسعه گردشگری دریایی شود.

با اینکه فر شش نقطه در بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان برای احداث دهکده های گردشگری در نوار ساحلی جنوب کشور در نظر گرفته شده و به رغم استقبال گردشگران از جزایر شمالی و جنوبی کشور نظیرآشوراده، لارک، چارک، هنگام و هرمز و قشم و کیش، زیرساخت های لازم برای توسعه گردشگری دریایی هنوز در این مناطق در سطوح اولیه و ناکافی &#