یارانه سفر، توزیع مکانی یا تکرار تجربه های گذشته

یارانه‌ ای که قرار است یک سوم هزینه سفر به چابهار را فراهم کند، در بهترین حالت هزینه سفر به این بندر را هم رده سفر به مقاصد خارجی خواهد کرد.

به گزارش دنیای اقتصاد هفته گذشته، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، از پرداخت یارانه سفر با هدف ترویج سفر به مقاصد کمتر شناخته شده خبر داد. او بدون آنکه به جزئیات بیشتر این طرح اشاره کند، گفت: «در آینده نزدیک یارانه سفر به مقاصد جدید داخلی اختصاص داده خواهد شد. استان سیستان و بلوچستان و مسیر زاهدان، زابل، چابهار و تهران به عنوان نخستین مقاصد جدید به گردشگران داخلی ارائه می‌ شود و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، یک‌ سوم هزینه‌ سفر به این مقاصد را در سال 95 می‌ پردازد.»

حالا اما، معاون گردشگری سازمان، ‌در توضیح بیشتر این خبر به «ایسنا» می‌ گوید: «یارانه سفر قرار نیست به مردم داده شود؛ بلکه اعتبار آن‌که از بودجه‌ حمایت و پشتیبانی از صنعت گردشگری تامین می‌ شود، به بسته‌ های سفری اختصاص می‌ یابد که آژانس‌ های مسافرتی آماده کرده‌ اند و مردم می‌ توانند این تورهای یارانه‌ دار را از آژانس‌ ها بخرند.» مرتضی رحمانی‌ موحد با بیان اینکه دفاتر خدمات مسافرتی مجری این طرح هنوز به‌ طور کامل مشخص نشده‌ اند، می‌ افزاید: «این دفاتر در حال فهرست شدن هستند. آنها می‌ توانند از هر نقطه‌ ای در کشور در اجرای این طرح مشارکت داشته باشند. اسامی این آژانس‌ ها که بعد از مشخص شدن اعلام خواهد شد، بسته‌ هایی را در فاصله‌ زمانی با قیمت‌ های ترجیحی، رقابتی و جذاب برای مردم طراحی می‌ کنند و در واقع یارانه به آن دفاتر و بسته‌ های سفر اختصاص می‌ یابد.»

وی با تاکید بر اینکه طرح یارانه سفر‌ مشمول استان‌ های کمترشناخته‌شده و دوردست می‌ شود تا مردم آنها را بشناسند، اظهار می‌ کند: «بسته‌ های سفر یارانه‌ دار شامل قشر خاصی نمی‌ شود و هرکسی می‌ تواند این بسته را از آژانس‌ های مسافرتی بخرد و از یارانه آن بهره‌ مند شود و به مناطق کمترشناخته‌ شده‌ کشور سفر کند.» معاون گردشگری سازمان درباره‌ مبلغ یارانه‌ اختصاص یافته به این سفرها نیز با تاکید براینکه باید منتظر ماند تا جزئیات بیشتر این طرح مشخص شود، می‌ گوید: «مبلغ یارانه ممکن است به فراخور هر استان و مسیر متفاوت باشد، اما در هر صورت طرح جذاب و قابل قبولی خواهد بود.» این درحالی است که پیش از این سلطانی‌ فر اعلام کرده بود یک‌ سوم هزینه چنین سفرهایی را سازمان میراث فرهنگی می‌ پردازد. حالا به گفته معاون گردشگری کشور جزئیات بیشتر این طرح تا یکی دو هفته آینده مشخص و به مردم اعلام خواهد شد.

مشکلات ابتدایی یارانه سفر

طبق اظهارات مسعود سلطانی‌ فر، آغاز این طرح از تابستان و اجرای تورهای یارانه‌ دار از پاییز امسال خواهد بود؛ ایده‌ ای که با هدف حمایت از گردشگری داخلی و توسعه این صنعت در مکان‌ های کمتر شناخته‌ شده مطرح شده و منجر به توزیع مکانی سفر نیز خواهد شد.

اما، مدیر عامل یکی از شرکت‌ های آموزشی و گردشگری کشور که سال‌ ها است در حوزه برگزاری تور و کارگاه‌ های آموزشی فعالیت می‌ کند در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌ گوید: «پیش از آنکه به دادن یارانه به عنوان یک راه‌ حل در توسعه گردشگری داخلی بیندیشیم، باید این سوال را از خود بپرسیم که پرداخت یارانه در سیستم‌ های اداره کشوری با توجه به تئوری‌ های اقتصادی جدید تا چه اندازه مورد تایید است؟»

علی شادلو اضافه می‌ کند: «پس از آن باید به این موضوع بپردازیم که این ایده در میان دیگر راه‌ حل‌ هایی که می‌ تواند مطرح باشد چه جایگاهی دارد و با توجه به دشواری‌ هایی که این طرح در اجرا با آن مواجه خواهد بود، آیا بهترین راه‌حل پیش پای ما در شرایط کنونی است؟»

وی در ادامه به مشکلاتی که این طرح در مرحله اجرا با آنها دست به گریبان خواهد بود، اشاره می‌ کند: «انتخاب آژانس‌ های مجری این طرح، کنترل میزان تقاضای مردم با توجه به بودجه تخصیص‌ یافته، امکانات گردشگری و زیرساخت‌ های موجود در مقاصد مورد نظر، نحوه پرداخت یارانه، پیچیدگی نظارت بر اجرای طرح مذکور و تخمین هزینه بسته‌ های سفر با توجه به طیف وسیعی از قیمت‌ ها ‌همگی از جمله مسائلی است که باید به آنها فکر کرد و می‌ توانند در جای خود مشکل‌ زا باشند.» البته شادلو تاکید می‌ کند که در ادامه باید منتظر ماند و دید طراحان این ایده چه تدابیری برای هر چه بهتر انجام شدن این پروژه اندیشیده و برای ابهامات موجود در این طرح چه راه‌ حل‌ هایی را در نظر گرفته‌ اند.

به باور این فعال گردشگری، اعتماد و احترام به حق گردشگر در انتخاب مقصد سفر، از ابتدایی‌ ترین مسائلی است که باید از سوی مسوولان و متولیان گردشگری کشور به آن توجه شود.

شادلو در این باره تصریح می‌ کند: «توزیع امکانات مناسب و تامین بسترهای مورد نیاز در تمام مقاصد گردشگری، مهم‌ ترین نکته‌ ای است که باید در راس برنامه‌ ریزی‌ ها قرار گیرد؛‌ پس از آن، این گردشگر است که خود انتخاب خواهد کرد به کدام مقصد سفر کند؛ زیرا در چنین شرایطی، با توجه به گستره تنوع جاذبه‌ های طبیعی و فرهنگی در کشور، مقاصد دیگری که اکنون کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند، ‌به لیست مقاصد انتخابی مردم و خانواده‌ های ایرانی وارد می‌ شوند.»

به اعتقاد این فعال بخش خصوصی منطقی‌ تر آن است که بودجه مورد نظر برای پرداخت یارانه سفر، ‌صرف فراهم‌ سازی زیرساخت‌ های گردشگری و در قالب طرح‌ های حمایتی از سرمایه‌ گذاران علاقه‌ مند و توانمندسازی جوامع محلی هزینه شود. این راهکار به خودی خود هزینه سفر را کاهش خواهد داد و به نوعی دیگر و از مجرای صحیح‌ تری تامین هزینه سفر را برای مردم آسان‌ تر می‌ کند.

شادلو ادامه می‌ دهد: «در غیر این‌ صورت و درحالی‌ که امکانات پذیرایی از گردشگران در مناطق کمتر‌توسعه‌ یافته به اندازه کافی فراهم نیست، پرداخت یارانه سفر کمک چندانی به توسعه گردشگری داخلی و تشویق مردم در سفر به مقاصد جدید نخواهد کرد.»

وی همچنین یادآوری می‌ کند: «حساب و کتاب مالی و بحث هزینه، تنها موضوع مطرح در انتخاب مقاصد سفر و تصمیم‌ گیری در این‌ باره نیست. از این رو برای اندیشیدن به طرح‌ های حامی ترویج گردشگری داخلی، باید به نکات زیادی توجه کرد که احصای این موارد در نتیجه مشورت با فعالان این حوزه، بهره‌ گیری از نظر کارشناسان و استادان دانشگاه و همچنین مطالعات و تحقیقات کافی در جهت نیازسنجی و شناخت جامعه هدف محقق می‌ شود.» شادلو ادامه می‌ دهد: «گرچه اصل ایده یعنی ترویج سفر و توسعه مناطق کمتر توسعه یافته در حوزه گردشگری بسیار ارزشمند است اما باید توجه کرد که ابزار رسیدن به این هدف نیز باید به اندازه کافی هوشمندانه انتخاب شود؛ در غیر این‌صورت نه تنها به توسعه این صنعت نخواهد انجامید بلکه هزینه‌ های فرهنگی و اقتصادی زیادی نیز به آن تحمیل خواهد کرد.»

این فعال گردشگری در پایان به ارزانی سفر به سواحل خارجی در مقایسه با چابهار که در این طرح مورد توجه قرار گرفته اشاره و خاطر نشان می‌کند: «یارانه‌ ای که قرار است یک سوم هزینه سفر به این بندر را فراهم کند، در بهترین حالت هزینه سفر به چابهار را هم رده سفر به مقاصد خارجی خواهد کرد و از این رو باید گفت که از حیث قیمتی، ترجیحی نسبت به مقاصد داخلی در مقایسه با سفرهای خارجی ایجاد نخواهد کرد.»

گرچه جزئیات اعلام شده در این خصوص قضاوت پیرامون این طرح را در مقطع کنونی دشوار می‌ کند اما با این‌ همه و صرف‌ نظر از چگونگی اجرا و با فرض در نظر گرفتن تمام ملاحظات اجرایی، اما و اگرهایی باقی خواهند ماند که باید پیش از ورود به فاز اجرایی توسط مسوولان ذی‌ ربط مورد توجه قرار گیرد. طرح اختصاص یارانه و بن سفر ایده‌ای آزموده شده در برخی کشورها همچون آلمان است. بنابراین به نظر می‌ رسد بهتر باشد تجارب این کشورها در این خصوص مورد تحقیق قرار گرفته و به این ترتیب آزمون و خطا را در اجرا به حداقل رساند.