نگاهی به رواج پدیده «دوست اجتماعی» در بین نوجوانان

خراسان/ ساعت حدود یک ظهر است و چند دختر دبیرستانی با فرم مدرسه، در حالی که بلند بلند با هم صحبت می کنند و می خندند، وارد پارک می شوند. آنقدر نشاط و انرژی نوجوانی در آن ها موج می زند که ناخودآگاه لبخندی بر لبم می نشیند. کمی جلوتر روی نیمکتی می نشینند. دقایقی نمی گذرد که صدای خنده و شوخی چند پسر نوجوان که آن ها هم از سر و وضع و لباسشان مشخص است تازه از مدرسه تعطیل شده اند، فضای پارک را پر می کند. از همان اول، مسیرشان مشخص است. به سوی همان نیمکتی می روند که دختر ها هنوز روی آن نشسته اند. تا اینجای داستان هیچ چیزی زیاد تعجب برانگیز نیست، نه شور و هیجان نوجوانی دخترها و پسر ها و نه لباس و وضع ظاهری شان. با خودم فکر می کنم حتما دخترها در مقابل نزدیک شدن آن ها عکس العمل تندی داشته باشند یا حداقل، کمی بی اعتنایی نشان بدهند. اما در کمال تعجب، برخورد صمیمانه ای با هم دارند و همدیگر را داداشی و خواهری صدا می زنند و انگار از قبل منتظر یکدیگر بودند. این نوع روابط که از جنس عشق های دوطرفه نیست، با عنوان «سوشال فرند» (دوست اجتماعی) یا «جاست فرند» (فقط دوست) در بین برخی نوجوانان طرفداران بسیاری پیدا کرده است. دوستی هایی که به دلیل ماهیت متفاوتی که به خودشان می گیرند، به اشتباه راحت تر از دوستی های عاشقانه دو نفره توسط نوجوان ها پذیرفته می شود، اما آثار مخرب خودشان را هم در پی دارند. اگر از هر کدام از نوجوانانی که وارد این روابط شده اند، در مورد نوع رابطه شان سوال کنید، پاسخ می دهند که ما فقط دوستیم! درست مانند دوستی با همجنسانمان و بدون هیچ گونه عشق و یا رابطه اشتباهی! غافل از این که به رغم این سرپوش شیک روی چنین رابطه ای، عواقب بسیاری دامن گیرشان خواهد شد. در این پرونده نگاهی خواهیم کرد به رواج این نوع روابط در بین نوجوانان و از تبعاتش می گوییم و دلایل شکل گیری اش را بررسی می کنیم.

از آشنایی در پارک تا قرار گذاشتن در اماکن عمومی و مهمانی های خصوصی
عصر یک روز پاییزی است و هوای سرد خیلی ها را به داخل کافی شاپ کشانده است. با وجود شلوغی کافه، گروه ده نفره ای که شامل دختران و پسران بین سن 15 تا 18 سال هستند، کاملا جلب توجه می کند. چند پاکت سیگار وسط میز گذاشته اند و در کمال تعجب دختر و پسر در هر سنی، مشغول سیگار کشیدن هستند. در بین همه آن ها متوجه دختری می شوم که جثه بسیار ظریف و قد کوتاه تری از بقیه دارد. به جای لباس های دخترانه، یک پیراهن پسرانه گشاد برتن دارد و رویش کاپشن کوتاه پسرانه پوشیده و کلاهی هم به سر کرده. تا وقتی صدایش را نشنیده ام فکر می کنم پسر است! او هم با وجود سن کمش به راحتی سیگار می کشد و حتی وقتی برای بدرقه یکی از دوستانش به سمت در می رود، طرز راه رفتن و لحن حرف زدنش هم درست مثل پسرهاست. دلم را به دریا می زنم و به سمت میزشان می روم تا پای صحبت هایشان بنشینم. بر خلاف آنچه فکرش را می کردم خیلی راحت وارد گفت و گو می شوند.
مونا که هفده سال بیشتر ندارد، می گوید: «دوست اجتماعی» را که نمی دانم چیست، ما همه خواهری و داداشی هستیم و رابطه خوبی داریم. معمولا در پارک با هم آشنا می شویم و بعد با هم کافی شاپ گردی و خیابان گردی می کنیم و خوش می گذرانیم. در جواب سوالم که می پرسم آیا خانواده اش مشکلی ندارند، می گوید مادرم در جریان است ولی پدرم خبر ندارد ولی احتمالا مشکلی نداشته باشند.»
دوست اجتماعی بهتر از عشق و عاشقی است!!
«ستاره» که هیجده سال دارد از آن طرف میز خودش را به من می رساند تا صحبت کند. از نوع دوستی هایشان دفاع می کند و می گوید اگر روزی بچه دار شود به پسرش بیشتر سخت می گیرد که به قول خودش «تَک پر» باشد و تا آخر عمرش عاشق یک نفر باشد. دخترها خیلی در روابط احساسی ضربه می خورند و این روابط دوستی به قول خودش سالمی که دارند، خیلی بهتر از روابط عاشقانه است. می پرسم واقعا دوستی های شما در حد همین معمولی باقی می ماند و کسی هوس عاشقی به سرش نمی زند؟ همان طور که سیگار می کشد، جواب می دهد: چرا خیلی زیاد! بارها به خود من پیشنهاد دوستی داده اند؛ اما قبول نکردم. در این لحظه «امید» که شانزده سال بیشتر ندارد، وارد صحبت می شود و می گوید: پسرای ایرانی جنبه این نوع دوستی ها را ندارند، بیشترشان به اسم دوست معمولی می آیند جلو ولی بعدش توقعات دیگری دارند. «ستاره» سیگار دیگری روشن می کند و می گوید مادرش از همه روابطش خبر دارد ولی پدرش ترجیح می دهد چیزی نداند. می گوید باید جنبه این رابطه ها را داشته باشی، وگرنه کلاهت پس معرکه است. می پرسم: به نظر خودت جنبه اش را داری؟ جواب می دهد، من خط قرمز های خانواده ام را رعایت می کنم. مثلا مصرف سیگارم را از روزی دو پاکت رساندم به ... کمی مکث می کند و دوباره پکی به سیگارش می زند و می گوید خیلی کم کردم دیگه!
به دوستم تجاوز شد
«ندا» 19 ساله، ظاهر پسرانه ای دارد در حال هماهنگ کردن یک مهمانی است. تلفنش که تمام می شود می گوید برای شب یلدا، در خانه یکی از دوستانش مهمانی ترتیب داده که با داداشی ها و خواهری هایش دور هم باشند! می پرسم خانواده ات در جریانند؟ جواب می دهد: معلومه که نه! ولی فکر هم نمی کنم مشکلی داشته باشند، با دوستانم هستم دیگر. از او می پرسم تا به حال در این نوع روابط، اتفاق بدی هم برای کسی افتاده؟ سیگاری تعارف می کند و جواب می دهد: آره، زیاد! کمی نزدیک تر می آید با لحن آرام تری می گوید: به دوست خودم تو سن هفده سالگی تجاوز شد! همان طور که سرجایم خشکم زده است ادامه می دهد، البته دبیر دبیرستانمون کلی کمکش کرد و ...
فکر می کنم آنچه نمی خواستم بشنوم را شنیده ام. از گروهشان تشکر می کنم و جمع را ترک می کنم. درون ذهنم همه آنچه دیدم و شنیدم را مرور می کنم. به نوجوانانی فکر می کنم که ترجیح می دهند بلند ترین شب سال را به جای حریم گرم و امن خانه، در بین دوستانی بگذرانند که تنها به واسطه یک یا چند دیدار ساده، به آن ها اعتماد کرده اند. نوجوانانی که در حساس ترین برهه زندگی شان، بی اعتنا به عرف جامعه و آنچه برایشان ممکن است اتفاق بیفتد، خودشان را در معرض خطراتی قرار می دهند که شاید هیچ گاه قابل جبران نباشد.

نوجوانان شیفته آگاهی هستند اما...
آقای «حسین سلیمان پور»، سال ها در سمت مشاور در دبیرستان ها فعالیت کرده و اکنون مدتی است برای آگاهی دادن به نوجوانان از فضای پر تنش جامعه، به دبیرستان های دخترانه و پسرانه سخنرانی می کند. می گوید هر بار برای سخنرانی به خصوص در مدارس دخترانه می رود و حرف از روابط دختر و پسر به میان می آید، سیلی از نامه از طرف دانش آموزان دریافت می کند. همه آن ها می خواهند بدانند آیا روابطی که در فضای مجازی و یا حقیقی دارند درست است یا خیر؟ همین مسئله نشان می دهد که نوجوانان، شیفته آگاهی هستند و خودشان می دانند که باید روابط صحیح و در چارچوب درستی داشته باشند. اما به دلیل برخورد اشتباه والدین، خانواده را منبع مناسبی برای پاسخ سوالاتشان نمی دانند.
آمار بالای دوستی های اجتماعی در بین نوجوانان
درباره رواج این نوع دوستی ها که می پرسم، پاسخ می دهد: با توجه به نوع کارم تقریبا همیشه با این موارد رو به رو هستم و متاسفانه این قبیل روابط در سنین راهنمایی و دبیرستان بسیار پر طرفدار است. به عنوان مثال دختری 17 ساله را می شناختم که درگیر رابطه «دوست اجتماعی» با پسری بود و این دوستی اصلا رنگ و بوی عشق و عاشقی نداشت. اما پسر بعد یک سال با اصرار زیاد قصد داشت با دختر خانم ازدواج کند. پس از اینکه دختر جواب رد داده بود، به اسید پاشی از سوی پسر تهدید شده بود. در نهایت هم پسر با خوردن قرص دست به خودکشی زد که خوشبختانه موفق نشد.
تأثیر مثبت فضای خانه بر ادامه ندادن یک رابطه اشتباه
درباره عوامل زمینه ساز این نوع دوستی ها که می پرسم می گوید: احساس حقارت و کمبود اعتماد به نفس به خصوص در دختر ها یکی از عوامل است. از طرفی خانواده هایی که هنجار درستی ندارند و سبک تربیتی شان اشتباه و به دور از نظارت است، بیشتر در معرض این گونه آسیب ها هستند. فضای یک خانه در عین حالی که سرشار از مهر و محبت وصمیمیت است، باید مدیریتی مقتدرانه هم باشد تا فرزندان کاملا با خط قرمز ها و باید و نباید های والدین شان آشنا شوند. در نهایت با اطمینان خاطر به شما می گویم که اگر نوجوانی در فضای درست تربیت شده باشد، ممکن است وارد این روابط شود، اما چون تفکر نقادانه در او پرورش پیدا کرده است هرگز ادامه نمی دهد.

رواج پدیده «دوستی اجتماعی» چرا و چگونه؟
 برادرش به راحتی در جمع خانواده از دوستی هایش با جنس مخالف صحبت می کند و پدر به جای برخورد با او، همراهش می شود و حتی در مواقعی توصیه هایی هم برای بهتر شدن روابطش می کند. می داند که این موضوع تنها در مورد برادرش صدق می کند و دوستی او با جنس مخالف هیچ گاه از سوی خانواده اش تایید نمی شود. اما همیشه در برخورد با این موضوع، از خودش می پرسد اگر واقعا این نوع روابط بد است، چرا فقط برای من؟! برای همین تا فرصتی می یابد سعی می کند جبران کند. والدینی که موضع درستی در برخورد با دوستی با جنس مخالف ندارند، یکی از زمینه سازان اصلی ایجاد این نوع روابطند، به خصوص اگر چنین روابطی در خانواده پذیرفته شده باشد حتی پذیرفته بودن آن در رفتار یکی از والدین مستتر باشد مثل رفتار برخی پدرها در قبال پسرها. در این موارد باز هم برای دختر و پسر قبح زدایی اتفاق می افتد. مسلما وقتی پسران زیادی که از سوی خانواده به راحتی اجازه برقراری ارتباط را دارند، به دنبال دوستی با جنس مخالف باشند، دختران هم درگیر این روابط می شوند. اما به این دلیل که این کار از دختر ها پذیرفته شده نیست، یواشکی و در خفا به رابطه شان ادامه می دهند و اگر هم دچار آسیب هایش شوند باز هم پنهانی و به دور از چشم خانواده به دنبال راه حل می گردند و همین باعث می شود که در معرض تهدید ها و آسیب های بیشتری قرار گیرند. البته این به آن معنی نیست که داشتن رابطه دوستانه با جنس مخالف زیرنظر خانواده آسیبی ندارد.
از طرفی رفتار خانواده با اطرافیان همیشه الگوی فرزندانشان بوده است. به طور مثال وقتی پدر خانواده، رفتار صمیمانه ای هر چند به دور از غرض با دختران نا محرم فامیل و دوست و آشنا دارد، این تصور در فرزندش ایجاد می شود که این نوع روابط صمیمی از سوی او هم نباید مشکل زا باشد. اما آنچه برای نوجوان اتفاق می افتد، دوستی صمیمانه با عده ای است که هیچ شناختی روی آن ها ندارد و به دلیل حساسیت سنش ممکن است به عشق هایی تبدیل شود که با شکست مواجه می شود.
در نهایت، این نوع روابط که در نقاب قابل اعتماد تری، تحت عنوان «دوست اجتماعی» یا تعبیر «خواهری- داداشی» ایجاد می شود، احساس عذاب وجدان و نگرانی نوجوانان را تا حد زیادی کم می کند به طوری که این اعتماد کاذب باعث می شود خیلی راحت تر به محافل عمومی و خصوصی با جنس مخالف راه پیدا کند. از طرفی رابطه های این چنینی، سر پوش بسیار مناسبی برای کسانی است که دلشان می خواهد با عده زیادی در ارتباط باشند و در عین حال توجیه مناسبی برای رفتارشان در برابر هم سن و سالان و دوستان دیگرشان داشته باشند.

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar