وجود 181 نسخه خطی شاهنامه در ایران

عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: 181 نسخه خطی شاهنامه در مجموعه فهرست های نسخ خطی نگهداری می شود.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ نادر کریمیان سردشتی در نشست تخصصی بزرگداشت فردوسی پژوهشگاه میراث فرهنگی، با اشاره به دخل و تصرف در شاهنامه در طول تاریخ افزود: به نظر استاد مجتبی مینوی، شاهنامه دو نسخه است، یکی شاهنامه ای که فردوسی سرود و دیگری شاهنامه ای که پس از مرگش، شاعران، کاتبان و مرشدان ساختند و آنچه خواستند بر آن افزودند.

وی نسخه شناسی شاهنامه را در مرحله نخست شامل شمارش تمامی نسخه های ثبت و ضبط شده در سراسر کتابخانه ها و مراکز علمی جهان و مجموعه های خصوصی دانست و اظهار داشت: در ایران 181 نسخه خطی شاهنامه در مجموعه فهرست های خطی نگهداری می شود که برخی از آنها میکروفیلم و برخی به صورت عکس هستند.

کریمیان افزود: در فهرستی که مرحوم ایرج افشار در کتاب شناسی فردوسی گزارش کرده 263 نسخه خطی تاریخ دار 'با رقم' و 245نسخه خطی 'بدون رقم' فهرست شده است که غالب آنها تاقرن 11هجری قمری تدوین شده اند.

این پژوهشگر تصریح کرد: برای نمونه نسخه فلورانس (با تاریخ 614 ق)، نسخه موزه بریتانیا (با تاریخ 675 ق) و نسخه مجلس دو نسخه (با تاریخ 721 و 723 ق)، نسخه استانبول دو نسخه (با تاریخ 731 ق و 903 ق)، نسخه قاهره (با رقم 741 ق) و نسخه لندن (با تاریخ 891 ق) از مهم ترین، شناخته شده ترین و معتبرترین نسخه های شاهنامه محسوب می شوند.

او با اشاره به اینکه نسخه های خطی نیازمند متد و نگرش جدید است، افزود: علاوه بر نقد و ارزیابی نسخه های خطی برای تصحیح مجدد شاهنامه بایسته است تمامی نسخه های موجود از نظر محتوا، اصالت متن و همچنین از نظر تاریخی با روش های نوین بررسی شود.

کریمیان سردشتی همچنین درباره نقد و بررسی چند نسخه کهن چون نسخه فلورانس (614 ق در کتابخانه ملی مرکز فلورانس) نسخه بریتانیا (مورخ 675 ق در لندن) نسخه دستنویس بی تاریخ 'مکتبه الشرقیه' وابسته به دانشگاه سنت ژوزف بیروت و پراختن به نقاط ضعف، وضعیت تاریخ تدوین آنها سخن گفت.

احمد اداره چی گیلانی نیز در این نشست در سخنانی با عنوان 'خداوندگار فردوسی و شاهنامه' به بیان گوشه هایی از زندگی فردوسی و برخی از سروده های او پرداخت.

وی اظهار کرد: برای ما فردوسی فرزند ایران و ناموری از سرزمین آریایی و اهورایی، نامداری از همه نامداران تاریخ سرتر و از همه به ایران و پارسی زبانان دلسوزتر است. او در ادامه فردوسی را فرزانه ای از همه فرزانگان تاریخ فرزانه تر، آفتابی جهانتاب که نه تنها ایران بلکه جهان را نوربخشید و خونی تازه به رگهایشان روان کرد، دانست.

اداره چی در بخش دیگری گفت: خداوندگار فردوسی کوشید تا در شاهنامه از خود هیچ نفرماید البته این تن زدن از گفتن سرگذشت همه گاه خواستش را بر نمی تابید پس ناگزیر در جای جای شاهنامه از زندگی، گذران و آنچه براو آمده است سخن گفته است.

او در باره شاهنامه نیز اظهار داشت: شاهنامه این شاه نامه این یگانه در دری، این شناسنامه هر ایرانی، افغان، تاجیک که وامدار خداوندگار فردوسی است آنچنانکه علامه محمد قزوینی فرموده است: هر ایرانی در هر طبقه و درجه ای که باشد نسبت به حال خودمقدار عظیمی ازملیت خود را مدیون فردوسی است و این از بدیهیات اولیه است.

وی یادآور شد: خداوندگار فردوسی را بایستی سخنوری سترگ دانست، سخن آرایی به گاه سامانیان، زیرا زایش، بالش و سرایش وی در آن روزگاران، خجسته آزادی و آزاداندیشی بود.