کودک/ کودک من بیش فعال است یا بازیگوش؟

سلامانه/ این اختلال به طور گسترده یکی از شایع‌ترین دلایل ارجاع مشکلات رفتاری به مراکز درمانی و مشاوره‌ای است که در پسران بیشتر از دختران دیده می‌شود و همان طور که از نام آن پیداست در واقع دو آسیب تحت یک عنوان قرار گرفته است که ممکن است به تنهایی یا همراه هم وجود داشته باشند: بیش فعالی غالب، نقصان توجه غالب یا ترکیب هر دو مورد.
اگه آرش فقط یک بار بتونه آروم بشینه پشت میز، دستش به چیزی نخوره، همه جا رو به هم نریزه و شام بخوره دیگه آرزویی ندارم!
آرش، ساکت نشستن را بلد نیست. از در و دیوار بالا می‌رود؛ وقتی روی صندلی نشسته، آن را مانند اسب چوبی جلو وعقب می‌برد و تکان می‌دهد.
میز غذا را به هم می‌ریزد، غذا خوردن، تماشای تلویزیون و نوشتن تکالیف مدرسه نیز نمی‌تواند او را در یک نقطه ثابت نگه دارد. سر کلاس از جای خود بلند می‌شود وحتی در زمان بازی، حوصله‌اش سر می‌رود. پدر و مادر واطرافیان و حتی معلم مدرسه او را شیطان، بازیگوش و حرف نشنو خطاب می‌کنند. آرش یکی از هزاران کودکی است که امروزه در حوزه روان شناسی تحت عنوان نقصان توجه همراه با بیش فعالی شناخته می‌شوند.

یک روانشناس با اشاره به آخرین نظریه‌های ارائه شده در زمینه بیش فعالی کودکان می‌گوید:
< اختلال اساسی در نقصان توجه همراه با بیش فعالی عبارت است از نوعی نارسایی شامل بازداری رفتاری و منظور این است زمانی که به عنوان مثال کودک درحال انجام تکلیف است، اگر محرک جدیدی ارائه شود و خود آن محرک به فرد ارتباط داشته یا نداشته باشد فرد کار قبلی را رها کرده و به سمت انجام کار جدید پیش می‌رود.>
این اختلال به طور گسترده یکی از شایع‌ترین دلایل ارجاع مشکلات رفتاری به مراکز درمانی و مشاوره‌ای است که در پسران بیشتر از دختران دیده می‌شود و همان طور که از نام آن پیداست در واقع دو آسیب تحت یک عنوان قرار گرفته است که ممکن است به تنهایی یا همراه هم وجود داشته باشند: بیش فعالی غالب، نقصان توجه غالب یا ترکیب هر دو مورد.

حال این سؤال پیش می‌آید که چگونه می‌توان این آسیب‌ها را از یکدیگر تشخیص داد؟
ثریا منزوی کجیدی در پاسخ به این سؤال معتقد است که از سه طریق می‌توان مشکل را ریشه‌یابی کرد، در ابتدا با بهره‌مندی از معاینات اولیه که توسط پزشک انجام می‌شود، چون در بعضی از موارد فیزیولوژیک مانند پر کاری تیروئید نیز ممکن است علائم مشابه دیده شود، سپس توسط مصاحبه بالینی با والدین و معلم که حتماً باید در هر دو محیط خانه ومدرسه کودک ارزیابی وتأیید شود، در آخر هم انجام آزمون استاندارد شده ملاک تشخیصی توسط روانشناس شناخته می‌شود، معروف‌ترین آزمون هم به‌نام مقیاس کانرز است که این آزمون توسط روانشناس انجام
می‌شود.

تفاوت‌های نقصان توجه و بیش‌ فعالی
کودکانی که مشکل نقصان توجه دارند، توجه دقیق به جزئیات ندارند و اشتباه‌های‌آنها ناشی از بی‌دقتی است و هنگامی که با آنها صحبت می‌کنید گوش نمی‌دهند، از راهنمایی‌ها پیروی نمی‌کنند، تکالیف مدرسه را به صورت سامان دهی شده انجام نمی‌دهند و از تلاش‌های ذهنی پایدار اجتناب می‌کنند. وسایل بازی را زیاد گم می‌کنند و براحتی آشفته می‌شوند و فراموشکار نیز هستند.
این روانشناس با بیان توضیحات بالا در زمینه کودکانی که دچار مشکل نقصان توجه هستند در ادامه کودکان بیش فعال را این‌گونه معرفی می‌کند:
< این دسته از کودکان پاهای نا آرامی دارند، جنب و جوش غیرعادی داشته و در کلاس از جای خود بلند می‌شوند و به طور افراطی راه می‌روند، می‌دوند و بالا و پایین می‌پرند. تمام کارهایشان پر سرو صداست و مرتباً حرکت می‌کنند. زیاد حرف می‌زنند و قبل از تمام شدن سؤال پاسخ می‌دهند. رعایت نوبت برایشان مشکل است و بسیار بین حرف دیگران می‌پرند.>

به گفته منزوی، نکته قابل توجه در این کودکان مشاهده بالینی و عینی است. فضاهای رسمی روی این کودکان تأثیر زیادی دارد، مثلاً در مطب دکتر بسیار آرام هستند ولی در فضاهای آشنا یا محیط‌هایی که راحت باشند خودشان را نشان می‌دهند، بنابراین معلم می‌تواند برای درچارچوب آوردن کودک، محیط کلاس را هرچه رسمی و سازمان یافته‌تر کند تا بچه آرام‌تر باشد، عامل حواس پرتی نیزدر این کودکان بسیار مؤثر و چاره ساز است، در صورت مشاهده آغاز رفتار بیش فعالی، والد یا معلم می‌توانند امور درسی یا بازی‌های آرامتری را پیش بکشند و حواس کودک را از انجام کارپرهیجان قبلی‌اش پرت کنند. همچنین باید محیط ‌دارای کمترین عامل تحریک‌کننده برای این کودکان باشد. از آنجایی که رنگ و جذابیت براحتی برایشان جلب توجه می‌کند، بهتر است در آموزش به آنها از محتواهای رنگی که جذاب باشد استفاده شود.

برای تشخیص این عارضه در کودک مراحل و معیارهایی وجود دارد که در بالا به آنها پرداخته شد. پس این‌طور نیست که صرف اینکه فرزند دلبندتان زیاد ورجه وورجه می‌کند بیش فعال است یا اگر کودکتان از بیش فعالی یا کم توجهی رنج می‌برد، از ترس اینکه برچسب داشتن کودک بیش فعال به شما زده شود به متخصص مراجعه نکنید.

این روانشناس در ادامه می‌افزاید: او در پایان توصیه می‌کند: