انتخاب نشان گردشگری ایران در کما

پس از همایش برندسازی که دی ماه سال گذشته در اصفهان برگزار شد، کارگروهی متشکل از استادان دانشگاه، فعالان بخش خصوصی و نیز نمایندگانی از سازمان صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری تشکیل شده است.

دکتر بنفشه فراهانی، یکی از اعضای کمیته علمی این همایش و عضو مدعو کارگروه مذکور به «دنیای اقتصاد» می گوید: «کارگروه تعریف برند گردشگری ایران بلافاصله پس از پایان همایش تشکیل و جلساتی نیز با شرکت اعضا برگزار شد.» فراهانی ادامه می دهد: «با این همه در سال جدید تاکنون نشستی برگزار نشده و قرار است هفته آینده اولین نشست اعضا در سال جدید تشکیل شود. هنوز هیچ تصمیم خاصی که بتوان آن را به عنوان خروجی این نشست ها مطرح کرد اتخاذ نشده و این کارگروه در مراحل اولیه حیات خود به سر می برد؛ به این معنا که همچنان اعضا به صورت مشخص انتخاب نشده و نقشه راهی هم تا به امروز برای گروه تعریف نشده است.»

چالش های پیش روی برندسازی ایران

در همایش برند گردشگری که محققان، استادان و فعالان صنعت گردشگری و برندسازی از کشورهای مختلف جهان حضور داشتند، با طرح مباحث نظری در خصوص ضرورت تعریف نشان تجاری برای گردشگری ایران و شیوه های دستیابی به این مهم، از ظرفیت های متعدد ایران برای تبدیل شدن به یک برند در میان کشورهای توریستی موفق سخن به میان آمد. در این میان آرای متفاوتی مطرح شد که می توان آنها را در دو دسته کلی جای داد. عده ای معتقد بودند در وهله نخست، برای معرفی هر چه بهتر ایران به عنوان یک کشور گردشگرپذیر و توریستی، باید بر تعریف یک نشان تجاری و ترویج آن همت گماشت؛ اما از سوی دیگر، جمعی نیز بر تعریف چندین برند به صورت همزمان تاکید داشتند. آنها با اشاره به تنوع جاذبه های گردشگری در ایران، رسیدن به اجماع بر سر تعریف یک برند واحد را دشوار و غیر منطقی دانسته و مشخص کردن چندین برند را به صورت همزمان بیشتر راهگشا می دانستند.

حالا به گفته فراهانی، به همین نسبت هم در میان اعضای کارگروه تعریف برند گردشگری ایران، تشتت آرا وجود دارد و همچنان بحث ها پیرامون تعریف یک برند واحد یا معرفی کشور تحت عنوان چند برند ادامه دارد. این استاد دانشگاه در این خصوص می گوید: «البته اتفاق نظر بیشتری در خصوص تعریف یک نشان واحد تجاری وجود دارد و طبیعتا پس از گذر از این مرحله ، چالش اصلی بر سر انتخاب این نشان هویتی خواهد بود.»

فراهانی همچنین در باب چگونگی انتخاب این برند می گوید: «در انتخاب برند دو نکته حائز اهمیت است؛ یکی اینکه دوست داریم ایران را با چه تصویری به جهانیان معرفی کنیم و دیگر آنکه جهانیان ما را چگونه می بینند و تصورشان از ایران چیست.» وی اضافه می کند: «تفکر نخست بیشتر از آن دولتی ها است؛ درحالی که استادان دانشگاه بیشتر بر تحقیقات میدانی تاکید داشته و راه رسیدن به یک برند مشخص برای گردشگری ایران را از این مسیر منطقی تر و نزدیک تر می دانند.» فراهانی همچنین به نقش بخش خصوصی در زمینه انتخاب برند گردشگری برای ایران اشاره می کند و تحقق این مهم را بدون مشارکت فعال و همه جانبه فعالان گردشگری کشور غیرممکن می داند.

تبیین نقش اتاق بازرگانی در برندسازی گردشگری

در همین حال، مشاور کمیسیون گردشگری اتاق تهران و ایران هم با تاکید بر نقش بخش خصوصی در این حوزه می گوید: «تجربه نشان داده بخش خصوصی به هیچ عنوان نمی پذیرد مجری بی چون و چرای تصمیماتی باشد که در اتخاذ آنها هیچ نقشی نداشته است؛ بر همین اساس و برای جلب مشارکت همگانی نیروهای موجود در این بخش، باید زمینه های لازم را برای حضور این نهاد در سیاست گذاری ها و تدوین برنامه های راهبردی و اجرایی فراهم کرد.»

یعقوب امین زاده ادامه می دهد: «تعریف برند گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین اقداماتی که باید برای رسیدن به جایگاه حقیقی کشور در صنعت گردشگری در دستور کار قرار بگیرد، از جمله مسائلی است که بدون حضور اعضای اتاق بازرگانی به عنوان نمایندگان رسمی بخش خصوصی کشور شدنی نیست.»

به اعتقاد مشاور کمیسیون های گردشگری اتاق های بازرگانی تهران و ایران، بخش خصوصی باید به عنوان متولی اصلی در خصوص طراحی برنامه های اجرایی به رسمیت شناخته شود و دست اندرکاران دولتی باید به عنوان عضوی از اعضا در این گونه جلسات حضور داشته و به عنوان پشتیبان، هماهنگ کننده و قوه ناظر ایفای نقش کنند. امین زاده اضافه می کند: «برند گردشگری، عامل هویت بخش این صنعت است و تنها با تعریف یک برند مشخص می توانیم استعداد گردشگری کشور را به جهانیان معرفی کنیم.»

وی خاطر نشان می کند: «برند مشخص کننده مسیر حرکت و عاملی برای انسجام نظرات گوناگون و پراکنده است. بنابراین بدیهی است تا زمانی که نتوانیم به تعریفی واحد از یک المان مشخص به عنوان برند برای گردشگری کشور دست یابیم، ترسیم نقشه راه گردشگری کشور نیز دشوار خواهد بود.» امین زاده همچنین با استناد بر این ادله، بر انگیزه اتاق های بازرگانی ایران و تهران برای نقش آفرینی در مقوله تعریف برند گردشگری تاکید می کند و می گوید: «عزم اتاق برای دستیابی به این مهم جزم شده و در سال گذشته نیز برای برنامه ریزی در این باره، از تعدادی کارشناس برای شرکت در جلسات اتاق تهران دعوت به عمل آمد.»

وی تاکید می کند: «موضوع انتخاب نشان تجاری در اولویت برنامه های اتاق در سال پیش رو است.» علاوه بر این، مشاور کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تهران و ایران، ایجاد گفتمان ملی در مقوله گردشگری را حلقه مفقوده برنامه های توسعه این صنعت در کشور می داند و یکبار دیگر بر نقش بخش خصوصی در پیشبرد و تحقق اهداف چشم انداز سند توسعه کشور در حوزه گردشگری تاکید می کند.

«برندها آینده گردشگری جهان را تعیین می کنند. آینده گردشگری جهان نبرد بین برندها است و از این پس تصویر موجود در ذهن گردشگران دنیا از روی برندها شکل می گیرد.» اینها سخنان رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در همایش بین المللی برند گردشگری بود؛ همایشی که یک محفل علمی صرف به شمار نمی رفت و حضور مسوولان گردشگری کشور و نمایندگان بخش خصوصی، نشان از شکل گیری اهتمام جدی در میان سیاست گذاران این صنعت برای اتخاذ تصمیمات سازنده و منتج به عمل در این خصوص داشت.

با این همه در حالی که بیش از سه ماه از برگزاری این همایش و تاکید مسوولان بر لزوم پیگیری این موضوع و تعجیل برای دستیابی به نتایج عملی در زمینه برندسازی می گذرد، کارگروهی که با این هدف تشکیل شده، نتوانسته شکل و صورت مشخصی به خود بگیرد و به نظر می رسد زمان زیادی تا رسیدن به اهداف مد نظر مسوولان و فعالان گردشگری کشور برای تعریف و معرفی برند گردشگری کشور باقی مانده است. گرچه انتخاب یک برند مشخص برای کشوری که المان های زیادی برای دیده شدن و معرفی در حوزه گردشگری دارد کار چندان آسانی نیست، اما به پشتوانه تجارب دیگر کشورها در این زمینه، می توان به الگویی موفق برای تعریف برند گردشگری کشور دست یافت. در شرایطی که رقابت میان کشورها در زمینه جذب گردشگران و گسترش صنعت توریسم بسیار تنگاتنگ است، برای ورود به این کارزار باید بدنه این صنعت در کشور را تجهیز کرد و انتخاب یک نشان تجاری به باور کارشناسان، گام نخستین برای عرض اندام در این میدان است.