خاورمیانه و رییس جمهور جدید آمریکا

اوضاع خاورمیانه و به شکل خاص تحولات در سوریه و عراق نه به سوی حل سیاسی پیش می‌رود و نه به سوی حل نظامی.به گزارش ایسنا، تحولات به سوی حل سیاسی نمی‌رود زیرا طرفهای اصلی در وقوع بحران علیه نظام سوریه خواستار حل و فصل سیاسی نیستند. این را می‌توان از سقفی که برای پایان بحران نظامی تعیین کرده‌اند متوجه شد.سعودی و ترکیه به عنوان دو طرف اصلی در تحولات نظامی و امنیتی سوریه خواستار خلع ید و خروج کامل بشار اسد و تیم دولتی، نظامی و امنیتی وی از هرگونه حل سیاسی آتی در سوریه هستند. آمریکایی‌ها با لحنی آرامتر در مقایسه با ماه‌های گذشته از همین دیدگاه صحبت می‌کنند. جان کری، وزیر امورخارجه پس از دیدار اخیر با وزیر خارجه انگلیس صحبت از انتقال سیاسی بدون بشار اسد در زمانی طولانی‌تر سخن گفته است. در کنار آمریکایی‌ها، دولت فرانسه نیز از لزوم کناره گیری و حذف بشار اسد از حل سیاسی محتمل در سوریه می‌گوید. همه اینها به مثابه چتر سیاسی برای مواضع سیاسی سعودی و ترکیه است تا به اصطلاح قاطعانه‌تر از لزوم برکناری بشار اسد حرف بزنند.عادل الجبیر، وزیر امور خارجه سعودی در آخرین اظهاراتش می‌گوید: بشار اسد بدون شک می‌رود یا با راه حل سیاسی یا با راه حل نظامی. وی مدعی است که اگر آمریکایی‌ها نیروی زمینی به سوریه اعزام کنند آنگاه سعودی نیز نیروهای ویژه زمینی‌اش را به سوریه اعزام خواهد کرد. الحبیر تاکید دارد که سعودی هرگز به صورت یکجانبه دست به این اقدام نمی‌زند. در آن سوی تحولات، ترکیه نیز که آرام آرام مداخله مستقیم تحت عنوان مبارزه با داعش را آغاز کرده است، از آمادگی برای هرگونه تصمیم گیری لازم جهت مداخله نظامی مستقیم در کنار آمریکا و هم پیمانان منطقه‌ایش سخن می‌گوید.همه این مواضع نشان می‌دهد حتی اگر اراده سیاسی برای حل بحران سوریه وجود داشته باشد باز هم به مسیری مسدود خواهد رسید زیرا خروج بشار اسد از هرم سیاسی سوریه در سایه هرگونه مذاکراتی در شرایط کنونی غیرممکن است. روند مذاکراتی که تاکنون بین مخالفان با دولت سوریه در ژنو برگزار شده نیز گویای همین انسداد سیاسی است؛ مگر می‌شود هیئتی برای مذاکرات از سوی دولت سوریه به ژنو اعزام شود و سپس مخالفان از این هیئت بخواهند که در ابتدای امر باید با برکناری رییس جمهورتان موافقت کنید! روشن است که انتهای این گونه مذاکرات سیاسی ورود گسترده‌تر به جنگ در سوریه است.شرایط به سوی حل نظامی هم نمی‌رود زیرا آمریکایی‌ها هنوز هیچ تصمیم نهایی برای راه حل نظامی ندارند. از زمان ورود روسیه به جنگ در سوریه، تصمیم دخالت مستقیم نظامی در سوریه هزینه‌های ورود احتمالی آنها به جنگ زمینی در سوریه را به شدت سنگین تر کرده است، ضمن این که آمریکا پس از خروج از عراق در سال ۲۰۱۱ ترجیح می‌دهد هرگونه هزینه‌ای برای دخالت مستقیم نظامی از سوی هم پیمانانش همچون ترکیه و سعودی و کشورهای دیگر عضو ائتلاف بین‌المللی علیه داعش پرداخت شود. روشن است در سایه تصمیم‌های راهبردی آمریکا، سعودی و ترکیه نیز نمی‌توانند مستقل از اراده آمریکا وارد عرصه جنگ زمینی در سوریه شوند، ضمن این که هیچ کارشناس نظامی تایید نمی‌کند که ورود مستقیم این کشورها منجر به سقوط نظام می شود چرا که اگر معادله نظامی می‌توانست بشار اسد را سرنگون کند تا پیش از دخالت نظامی روسیه این اتفاق افتاده بود.روس‌ها با علم به تحولات منطقه و تغییر قریب الوقوع رییس جمهور آمریکا تلاش بسیاری کرده‌اند تا آمریکایی‌ها را در عهد اوباما متقاعد کنند که باید به راه حل سیاسی رسید چه آن که روس‌ها به خوبی می‌دانند با آمدن رییس جمهور جمهوریخواه که اکنون در دونالد ترامپ تجلی یافته اوضاع خیلی سخت تر از گذشته خواهد شد و تنشج‌های نظامی نه تنها درخاورمیانه بلکه در شرق اروپا شدت خواهد گرفت.اما دولت آمریکا رغبت چندانی برای بحران در سوریه نشان نمی‌دهد زیرا استراتژی آمریکا مبتنی بر حل زودهنگام بحران نیست البته در کنار هرگونه سیاست آمریکا در خاورمیانه جایگاه اسرائیل امنیت آن در استراتژی آمریکا را همیشه باید در نظر بگیریم. جیمز کلاپر، مدیر سازمان اطلاعات ملی آمریکا می‌گوید: من با این نظر اوباما موافقم که امریکا از نظر اقتصادی مثل گذشته نیازی به خاورمیانه ندارد لذا به دنبال حل مشکلاتی در خاورمیانه است که عدم حل آنها ممکن است در جاهای دیگری به مصالح آمریکا خسارت وارد کند. دیوید ایگناتیوس، روزنامه نگار آمریکایی نیز با اشاره به این که موصل در زمان اوباما آزاد نخواهد شد از طولانی بودن مبارزه و ریشه کنی جریان های افراطی تروریستی می‌گوید و دوره زمانی آن را به ده‌ها سال توصیف می‌کند.تحولات اخیر در سوریه و ازجمله درگیری‌های اخیر در خان طومان و غوطه شرقی در دمشق به خوبی گویای آن است که دولت اوباما تا زمان آمدن رییس جمهور جدید آمریکا خواستار تغییر معادله نظامی در سوریه نیست. رجب طیب اردوغان نیز در آخرین اظهاراتش بدون ذکر نام آمریکا گفته است که به خوبی می‌داند کدام کشورهای غربی به داعش کمک تسلیحاتی کرده‌اند. وی گفته است که قبلا به این کشورها گفته است که از ارسال سلاح با هواپیماها یشان خوداری کنند اما آنها با این بهانه که باید از سقوط این مناطق (به دست ارتش سوریه) جلوگیری شود سلاح از هوا می‌فرستادند که بخش‌های مهمی از آن به دست داعش رسیده است.در سایه آتش بس اعلام شده در سوریه، جلوی دیدگان آمریکایی‌ها پمپاژ سلاح به سوریه از طریق مرزهای ترکیه ادامه پیدا کرد. با آن که سعودی مدعی است که در صورت نیاز سلاح های تاثیر گذارتر و حساس تری به سوریه ارسال خواهد کرد اما اخبار و اطلاعات موجود نشان می‌دهد سلاح‌های ضد تانک و ادوات زرهی به دست مجموعه‌های تروریستی در سوریه رسیده است و آنها از این ادوات جدید استفاده کرده و برخی مواقع را نیز در جنگهای اخیر در جنوب حلب به تصرف خویش در آورده‌اند.از سوی دیگر دولت آمریکا با همراهی فرانسه از تصویب طرح روسیه مبنی بر تروریست بودن دو مجموعه احرار الشام و جیش‌الاسلام در شورای امنیت جلوگیری کرد، جیش الاسلام اکنون درغوطه شرقی در اطراف دمشق مستقر است و احرار الشام نیز مجموعه‌ای وابسته به جبهه النصره است که در اطراف و جنوب حلب علیه ارتش سوریه و هم پیمانانش در حال جنگ است. فرانسه دلیل این کار را حضور این دو مجموعه درمذاکرات ژنو اعلام کرده است اما آنها به خوبی می‌دانند جیش الاسلام و احرار‌الشام از عوامل اصلی نقض آتش بس و توسعه اقدامات تروریستی در سوریه هستند.آمریکایی‌ها با این اقدام هم مذاکرات سیاسی را هدف گرفته‌اند و هم حفظ توازن نظامی در سوریه را. آنها نه خواهان حل و فصل سیاسی بحران سوریه در شرایط کنونی هستند و نه خواهان یکطرفه شدن معادله نظامی در این کشور لذا هر جا احساس کنند مجموعه‌های مسلح درحال شکست هستند وارد بازی شده و موازنه نظامی را به نفع آنها تغییر می‌دهند، همان چیزی که اخیرا اردوغان اعلام کرده است. با این اقدام، دولت آمریکا رضایت خاطر هم پیمانان خویش از جمله سعودی و ترکیه را جلب و هم آن‌ها را برای استمرار در بحران نظامی سوریه تشویق می‌کند. در این میان بیش از همه پادشاهی سعودی رضایت خاطر بیشتری دارد زیرا آن ها از دو سال پیش تا کنون و هم زمان با سقوط قیمت نفت همچنان امیدوارند تا با کنار رفتن دموکراتها و روی کار آمدن جمهوریخواهان، امکان دخالت نظامی مستقیم آمریکا در سوریه فراهم شود که به گمان سعودی‌ها نه تنها موضوع سوریه بلکه دیگر پرونده‌های باز منطقه خاورمیانه نیز از گذرگاه برنامه‌های نظامی حل و فصل گردد.